Ο ΕΛΑΤΗΣ ΙΠΠΟΣ
Η φύση του εφιπποτοξοτικού αντικειμένου των "Ελλήνων Κενταύρων" δεν έχει άμεση σχέση με την "έλξη" ως πεδίον ιππικής δραστηριότητος η οποία, πάντως, "σημάδεψε" την Ιππική και την πορεία του Ανθρώπου. Και όπως καθήκον κάθε Ιππέως είναι μια, όσον το δυνατόν, "σφαιρικότερη" γνώση της Ιππικής, αντλούμε ένα σχετικό κεφάλαιο από ένα σημαντικό και, πλέον, σπάνιο βιβλίο της Βιβλιοθήκης της "Ελληνικής Εφιπποτοξοτικής Εταιρείας" το οποίο συνέγραψε ένας Αξιωματικός του Ελληνικού Ιππικού, ο Κωνσταντίνος Ε. Βλάχος και εξέδωσε το 1934, μιαν εποχή κατά την οποία το όπλο του Ιππικού έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως και αναπτύξεως.
Μιλώντας για "έλξη" αναφερόμεθα σε μία εργασία κατά την οποία ο Ίππος σ ύ ρ ε ι πίσω του ένα φορτίο, είτε άμαξα, είτε κάτι άλλο, μη φέροντας -συνήθως- αναβάτη. Και για την εργασία της έλξεως απαιτείται η ζ ε ύ ξ η (ζευγνύω) του Ίππου με το αντικείμενο που θα σύρει, ενώ, ο Ίππος ο οποίος προορίζεται για την εργασία της έλξεως ονομάζεται "ε λ ά τ η ς Ίππος".
Ας μελετήσουμε, τώρα, το σχετικό κεφάλαιο από το παραπάνω βιβλίο και, για να είναι οι σελίδες πλέον ευανάγνωστες μπορούμε να "κλικάρουμε" επάνω τους:
Από τα όσα εκτίθενται παραπάνω, το πρώτο που παρατηρούμε είναι η έγκαιρη πρόνοια της Πολιτείας με τον Νόμο 1038 της 5/3/1919 (!) για την επιβάρυνση του Ίππου ιππευομένου με ανώτατο βάρος Ιππέως τις 100 οκάδες ή 128 κιλά, ενώ, ως ελάτη διτρόχων αμαξών με ανώτατο βάρος ελκομένου τροχοφόρου τις 400 οκάδες (512 κιλά) εάν πρόκειται για Ίππο μικρού αναστήματος και τις 650 οκάδες (833 κιλά) εάν πρόκειται για Ίππο μεγάλου αναστήματος. Εάν πρόκειται να σύρει τετράτροχα οχήματα ο Ίππος, εάν μεν είναι μικρής δυνάμεως το όριο βάρους του οχήματος θα πρέπει να είναι μέχρι 500 οκάδες (641 κιλά), μετρίας δυνάμεως μέχρι 700 οκάδες (897 κιλά) και μεγάλης δυνάμεως 1100 οκάδες (1410 κιλά). Τέλος, δίτροχα οχήματα ελκόμενα από δύο Ίππους μεγάλου αναστήματος έχουν ανώτατο όριο βάρους τις 1500 οκάδες (1923 κιλά), μεσαίου αναστήματος 1000 οκάδες (1282 κιλά) και μικρού αναστήματος 800 οκάδες (1025 κιλά).
Παρατηρητέον σε όλα τα προαναφερθέντα ότι η έλαση στηρίζεται στην κυλίνδριση των τροχών του συρομένου τροχοφόρου και στον χαρακτήρα της προσφύσεως με βαρύτερην, ασφαλώς, την περίπτωση των ελκήθρων τα οποία φέρουν "πέδιλα" και όχι τροχούς.
Όλα τα παραπάνω, σε μία εποχή κατά την οποία ο Ίππος εθεωρείτο ως "περιουσία" του Ανθρώπου και προς τον οποίο απεδίδετο και η συνεπαγόμενη σημασία, παρατηρούμε ότι, π.χ., ένα άτομο βάρους 128 κιλών εθεωρείτο επιτρεπτό να ιππεύει ενώ, σήμερα, κάτι τέτοιο το θεωρούμε απαράδεκτο!
Το επόμενο στοιχείο που μαθαίνουμε είναι ότι, ενώ στην αρχαιότητα υπήρχαν, ασφαλώς, άρματα, δεν είχε βελτιστοποιηθεί ο τρόπος ζεύξεως κάτι που επετεύχθη κατά τον μεσαίωνα. Ενώ στην αρχαιότητα το κρίσιμο σημείο προσδέσεως (ζεύξεως) ήταν πέριξ του λαιμού με αποτέλεσμα ένα άτυπο είδος "πνιγμού" με την οδυνηρή περίσφιξη της τραχείας του ζώου.
Σημαντική η αναφορά στην ρωμαϊκήν άμαξα Basterna η οποία, κατόπιν, εξελίχθηκε σε πολλές εκδοχές στην αναγεννησιακήν Ευρώπη.
Χαρακτηριστική η εξέλιξη της ρωμαϊκής Basterna στο γνωστό ως "Λεντίκα", περίτεχνο υαλοφόρο κουβούκλιο προς μεταφορά, συνήθως, κυριών, από χειρώνακτες (βαστάζους) ακόμη και στα Επτάνησα
Πολλοί είναι και οι συνδυασμοί ζεύξεως των Ίππων σε μία άμαξα ή, εν γένει, τροχοφόρο όχημα και εξαρτώνται από συνδυασμό παραγόντων σχετικών με την αποτελεσματικότητα της έλξεως. Και πολλές οι ανά χώρα και περιοχή "αντιλήψεις" ζεύξεως, αναλόγως με την αντίληψη α μ α ξ η λ α σ ί α ς, δηλαδή την έλξη άμαξας από Ίππο ή Ίππους.
Ο Ίππος, ως ελάτης τροχοφόρου, διευθύνεται όπως και στην Ιππασία δια των ημιών ενώ επιταχύνει με την επίκαιρη χρήση μάστιγος ή και διαμήκους κρούσεως των μακρών ηνιών επί της ράχεώς του, επιβραδύνει δε με την έλξη των ηνιών όπως και στην Ιππασία, ενώ οι βηματισμοί έλξεως είναι κατά κανόνα το βάδην και ο τροχασμός, σπανίως δε ο καλπασμός και μόνον επί μικρών αποστάσεων και εφ΄ όσον η επιφάνεια και η κλίση του οδοστρώματος τον επιτρέπουν.
Ο Ίππος ως ελάτης στρατιωτικών εφαρμογών διέπρεψε σε όλη την ιστορία των στρατών απανταχού της γης, με τις βαρύτερες ελκτικές εργασίες επαφιέμενες στον ηρωϊκό ημίονο (μουλάρι) ο οποίος, λόγω της ανθεκτικότητός του (κατά πολύ ανθεκτικότερος του Ίππου) ανέλαβε έλξεις και μεταφορές επί της ράχεώς του, υπό δυσκολότατες συνθήκες εδαφών και μακρών αποστάσεων.
Στον Ελληνικό Στρατό ο γενναίος ημίονος, υπό την διεύθυνση του εξίσου γενναίου η μ ι ο ν η γ ο ύ (ελάτη στρατιώτη-συνοδό του) ανέλαβε και τις δυσκολότατες μεταφορές των βαρύτατων πυροβόλων προς και από τα διάφορα πεδία πολέμου και ασκήσεων.
Στα στρατιωτικά εγχειρίδια του Ελληνικού Στρατού όπου παρατηρούμε την πολυπλοκότητα των πυροβόλων που υιοθέτησε, ε πρώτης όψεως μας εντυπωσιάζει ο όγκος αλλά και το βάρος τους γεννώντας απορίες περί της μεταφοράς τους.
Διατρέχοντας, όμως, τις σελίδες τους παρατηρούμε ότι τα πυροβόλα λύνονταν σε συγκεκριμένα μέρη εκ των οποίων το καθένα μεταφέρονταν με συγκεκριμένο και διαφορετικό σ ά γ μ α που θα μπορούσε να υποδεχθεί σωστά το μεταφερόμενο μέρος του πυροβόλου του οποίου η συναρμολόγηση ήτα υπόθεση ρουτίνας στο σημείο του προορισμού.
Ως "ελάτες" χρησιμοποιήθηκαν και πολλά άλλα ζώα πλην του Ίππου, ακόμη και ...πτηνά, όπως η στρουθοκάμηλος! Ένα τεκμήριο ζεύξεως στρουθοκαμήλου με τετράτροχο μονοθέσιο αμαξίδιο μας θυμίζει ο Συνασκούμενος Μελέτης από το Παράρτημα των "Ελλήνων Κενταύρων Καλαμάτας" με αμαξηλάτη τον πνευματωδέστατον Έλληνα πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος είχε συνάψει σύμφωνο συναδελφώσεως με τον Μπενίτο Μουσσολίνι και την Φασιστικήν Ιταλία. Πλάι στον αμαξηλάτη Ελευθέριο Βενιζέλο, η σύζυγός του Έλενα!
