EUGEN HERRIGEL
ΖΕΝ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑΣ
8ο ΜΕΡΟΣ
Από τον Ιδρυτή των "Ελλήνων Κενταύρων"
Εφιπποτοξότην Αριστοτέλην Ηρακλέους Καλέντζη
Το Περιεχόμενο του 8ου Μέρους
Επίμονος και βασανιστικός ο Eugen
Herrigel, σ΄ αυτό το μέρος του συγγράματός του, μας κρατά καθηλωμένους στην
ουσία της μεγάλης διδασκαλίας που δεν είναι άλλη από τις σταθερές παραμέτρους
της επιμονής στην υπέρβαση του «εγώ» με διαρκή προσήλωση σε μιαν
επαναλαμβανόμενη ασκητική τελετουργία η οποία απαιτεί πλήρην αυτοσυγκέντρωση,
κενότητα νου και δεν γνωρίζει «χρονόμετρα». Και την επίδραση του χρόνου μας την
δίνει με το καλύτερο παράδειγμα, μιλώντας μας για την αντίδραση ενός φύλλου
μπαμπού που δέχεται πάνω του το χιόνι με απάθεια και αδράνεια μέχρις ότου το
βάρος του χιονιού το κάνει να υποχωρεί αφήνοντας το χιόνι να γλιστρήσει από
πάνω του χωρίς καμιά επενέργεια! Ναι αυτή είναι η υπέρβαση του «εγώ» κι ο
απαιτούμενος χρόνος για την επίτευξή της, Η ίδια η επιπροστιθέμενη πίεση από
την επαύξηση του βάρους του χιονιού θα αποτινάξει το χιόνι, η ίδια η
επιπροστιθέμενη πίεση από την επαύξηση της προσπαθείας υπερβάσεως του «εγώ» θα
τοξεύσει το βέλος χωρίς την επενέργεια του Τοξότη! Κάθε βιασύνη θα σκοτώσει την
επιτυχία της υπερβάσεως του «εγώ» και της τοξεύσεως! Ο χρόνος, εν προκειμένω,
είναι πλήρως αδιάφορος και στόχος είναι το ίδιο το «εγώ» το οποίο δεν θα πρέπει
να εμφανίζεται πουθενά όταν «αυτό» (το βέλος) «τοξεύεται»! Κι αυτό μπορεί να
οδηγήσει τον εξασκούμενο σε ανία, απώλεια διαθέσεως για επίτευξη επιτυχίας,
όμως, εκεί όπου υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για το γνωστικό αντικείμενο, εκεί
ο εξασκούμενος θα επιμείνει και θα κατακτήσει το γέρας της επιτυχίας, άλλως θα
παραιτηθεί και θα αποσυρθεί επικυρώνοντας, πρωτίστως, την έλλειψη ουσιαστικού
ενδιαφέροντος και, δευτερευόντως, ίσως και την έλλειψη ικανοτήτων.
Αλλά, ποιο είναι το ακριβές ζητούμενο, το
«δια ταύτα» όπως ο ανυπόμονος «δυτικός» αναγνώστης θα απαιτούσε να πληροφορηθεί;
Ο Eugen Herrigel προέβλεψε και γι αυτόν…
…Η επιδιωκόμενη ζενική τόξευση είναι αυτή
κατά την οποία, όπως την παρατηρεί ο εξωτερικός θεατής, η άφεση της χορδής δεν
συνεπιφέρει κραδασμό του σώματος του Τοξότη! Ταυτοχρόνως, ο ίδιος ο Τοξότης
εισπνέει και εκπνέει αβιάστως με αδιατάρακτην αυτοσυγκέντρωση και σταθερούς
καρδιακούς παλμούς! Έτσι, ο Τοξότης περνά στην επόμενη βολή, έτοιμος και για
κάθε περαιτέρω σωστή πράξη, ή το σημαντικότερο, κάθε περαιτέρω σωστή απραξία
στην καθημερινότητά του. Μιαν απραξία η οποία συνεισφέρει τα μέγιστα στην
ψυχικήν αταραξία η οποία είναι και η απώτατη επιδίωξη του Ζεν!
Επιμένει, όμως, ο συγγραφέας και μας
"αιχμαλωτίζει" διδακτικότατα στον κόμβο, τον άρρηκτο δεσμό, της
αξιοπρεπείας της σχέσεώς μας με τον Δάσκαλο και την διαγραφή κάθε προθέσεως
εξαπατήσεώς του με τεχνάσματα που η αδυναμία μας μπορεί να επινοήσει.
"Δίκης οφθαλμός ος τα πανθ΄ ορά" είναι το "μάτι" του
Δασκάλου για τον Γερμανό Φιλόσοφο και αδύνατη η αποφυγή από την σαρωτική παρατήρησή
του... Πίσω από το "βλέπειν" ένα διαπεραστικό
"αντιλαμβάνεσθαι" ..."ψαύει" την απειρία του μαθητή,
αποκαλύπτοντας κάθε πονηριά, κάθε τέχνασμα παρακάμψεως της ουσίας της
διδασκαλίας.
Σμίλη «αναγλύφων» αναμνήσεων το παραπάνω
απότμημα μας επανέφερε ολοζώντανες εικόνες ατόμων στη δική μας Σχολή που
διασταυρώθηκαν στο «δρόμο» μας με την μάσκα του «μαθητή» αλλά με πραγματικό
πρόσωπο επιδειξία που, απλώς, επιδιώκει να αναδειχθεί ισότιμος του επαίοντος
χωρίς όμως να κοπιάσει και να αντιμετωπίσει άξια την πρόκληση της πληρώσεως της
αγνοίας με ιδρώτα. Σ΄ αυτή την Σχολή που δεν έχει Δάσκαλο αφού, αυτός, διδάσκει
από μακριά, υπήρξαν επισκέπτες που θέλησαν να φτάσουν τον μακρινό Δάσκαλο εξαπατώντας
εαυτούς και προσπαθώντας να στήσουν σκαμνάκι για ν΄ αψηλώσουν ώστε να ε π ι δ ε ί ξ ο υ ν και μόνον, δεξιότητες και Αξία! Και, όπως
ήταν φυσικό, κατέρρευσαν όχι προ ημών, αλλά προ εαυτών των ιδίων, μη
καταφέρνοντας να υπερβούν το αυτοκαταστροφικό «εγώ»! Διότι, το «μάτι» του
Δασκάλου βλέπει κι από μακριά κι ελέγχει τα πάντα κι επισημαίνει κθι απορρίπτει
κάθε λαθροχειρία… Κι ενώ οι παθόντες ούτε που το κατάλαβαν, εμείς πονέσαμε για
το πάθημά τους κρατώντας αυτόν τον πόνο ως δικό μας μάθημα ζωής, σαν αμοιβή
μας, μιας και καμιάν άλλη αμοιβή ποτέ δεν απαιτήσαμε διακονούντες μιαν πολεμική
τέχνη όπως αυτή της Έφιππης Τοξοβολίας. Άλλωστε, είναι γεγονός η, αμφίπλευρη,
φυσική πρόνοια ανταμοιβής και τιμωρίας των πάντων!
H ημερίδα
Αφού πέρασαν προ πολλού οι Βάρβαροι στην Ελλάδα,
σήμερα περιμέναμε την "Βαρβάρα", ή όπως "βάφτισαν" την αναμενόμενη σοβαρή κακοκαιρία με χιονοπτώσεις στην Αττική και άλλα ισχυρά καιρικά φαινόμενα, ενώ στα φορητά τηλέφωνά
μας ηχούσε το ενοχλητικό προειδοποιητικό μήνυμα το οποίο στα
αφτιά όσων μεγαλώσαμε στο Αμβούργο με θερμοκρασίες -25C και παγωμένο τον
ποταμό Έλβα, ακούγονταν ως κάλεσμα στην ...παιδική χαρά! Κι έτσι, λοιπόν: "Η Μπάρμπαρα μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ, να την προϋπαντήσουμε με Τόξα
στην αυλή!". Kαι την προϋπαντήσαμε τοξεύοντας, προετοιμάζοντας την 8η συνέχεια της παραστατικής αναλύσεως του βιβλίου "Ζεν στην Τέχνη της
Τοξοβολίας" του Eugen Herrigel που είναι προγραμματισμένη για την επόμενη
Κυριακή και που κάθε φορά απαιτεί λεπτομερή και προσεκτικότατη προετοιμασία από
τον αναλαβόντα την παρουσίαση επί της Γραμμής Βολής. Διότι, πριν την παρουσίαση
κάθε μέρους αυτού του βιβλίου ενώπιον μαθητών στην Γραμμή Βολής, ο ίδιος ο
Εκπαιδευτής και παρουσιάζων, προετοιμάζει πάντοτε πρώτος εαυτόν!
Με τον, κατά Eugen Herrigel, κανόνα της ζενικής τοξεύσεως, όπως αυτός
παραδίδεται σε τούτο το μέρος του
βιβλίου του, είχαμε την ευκαιρία, επί τέλους, να δοκιμάσουμε
μια πρώτη, γενική,
προσέγγιση στο επιθυμητό αποτέλεσμα και,
κατ΄ αυτή την προπαρασκευαστικήν ημερίδα, μελετήσαμε την περιγραφόμενη από τον
συγγραφέα αταραξία του κορμού κατά την άφεση της χορδής!
Αν και «ακούγεται» απλή, αυτή η αταραξία
με κύρια ένδειξη την απουσία κραδασμών δεν είναι διόλου εύκολη και τούτο δεν
οφείλεται διόλου στον Μογγολικό εξοπλισμό (Τόξο και βέλη) με τον οποίο, αυτή
την φορά, επιλέξαμε για να προετοιμαστούμε. Με τέλεια ρυθμισμένη την αναπνοή,
με πλήρη έκπτωση του «εγώ», μόνοι μέσα στον χώρο και με υψηλήν αυτοσυγκέντρωση,
η αταραξία, η έλλειψη κραδασμών στον κορμό κατά την έφεση της χορδής δεν είναι
κάτι εφικτό και η τελική αίσθηση της αποτυχίας δείχνει πόσο πρέπει να
επιμείνουμε στην σωστή τόξευση, όπως, άλλωστε, βασανίστηκε να επιτύχει κι ο
Γερμανός συγγραφέας και Δάσκαλός μας.
Ο βιαστικός «Δυτικός
αποκρυπτογράφος» της καταστάσεως ίσως έσπευδε να εκφράσει την βεβαιότητα ότι ο
ένοχός της, ασφαλώς, θα ήταν ο αριθμός των μυών που συνεργούν στην τόξευση και
η αδυναμία σύντονης επανατάξεώς τους μετά τα επαγόμενα αποτελέσματα εκ της αφέσεως
της χορδής κι αυτό, ίσως, να ήταν η εξήγηση, αν και όπως το βιώσαμε, υπεράνω κι
αυτής της προσεγγίσεως υπήρχε το «κάτι άλλο» που χάλαγε το ιδανικό τελικό
ζητούμενο. Τι ήταν αυτό το «κάτι άλλο»; Ήταν κάτι το ανατομικό ή κάτι το έχον
σχέση με την απαιτούμενη εξιδανίκευση των παραμέτρων όπως με τον …απεγκλωβισμό
μας από το «εγώ» στον βαθμό που αυτό απαιτείται από την ζενική προσέγγιση; Aν και αρχαριότατος
μαθητής ο γράφων, αντελήφθη ότι, όντως, αυτό ήταν! Ο ίδιος, παραμένοντας
προσκεκολλημένος στο λάθος να νομίζει ότι τόξευε αυτός κι όχι «αυτό»
επανελάμβανε την εμμονικήν ατέλεια, αλλά χωρίς Δάσκαλο, δεν θα ήταν δυνατόν να
καταλήξει με την πρώτη απόπειρα στο τέλειο αποτέλεσμα, θεωρώντας ότι έχει
μπροστά του αρκετό χρόνον εξασκήσεως, κάτι που το διευκρίνισε με παρρησία και
σε όσους παρέστησαν επί της Γραμμής βολής κατά την παρούσα παραστατικήν ανάλυση
αυτού του μέρους του «Ζεν στην Τέχνη της Τοξοβολίας».
Aς αναλογισθούμε τα μεγέθη του
εγκεφάλου μας που είναι και το πλέον πολύπλοκο,
ίσως και ωραιότερο μέρος του
σώματός μας το οποίο, όμως, παραμένει αθέατο, κρύβοντάς μας την ωραία θωριά του! Αυτό, λοιπόν, το φυσικό θαύμα του οποίου ο κυβισμός στον Homo Erectus ήταν 850 - 1100cc, ενώ στον σημερινό Άνθρωπο (εδώ και
40.000 χρόνια) φθάνει 1200 -
1500 cc, διαθέτει, περίπου, 100 δισεκατομμύρια νευρώνες που είναι τα εγκεφαλικά
κύτταρα, καθένας δε από τους οποίους διαμορφώνει χιλιάδες έως και εκατοντάδες
συναπτικές συνδέσεις που συνιστούν τους μεταξύ των νευρώνων «δεσμούς» που αριθμούν
περίπου 1000 τρισεκατομμύρια συνδέσεις κάθε μια από τις οποίες έχει την δική
της μορφή, λειτουργική υπόσταση και σημασία στην όλην εγκεφαλική διαπλοκή. Και
όλα τούτα αποτελούν μόνον ένα μέρος του εγκεφάλου, καθώς πλάι σ’ αυτό εντοπίζουμε και τα νευρογλοιακά κύτταρα
με τον υποστηρικτικό ρόλο τους τα οποία είναι περίπου 50 γύρω από κάθε νευρώνα.
Το μισό περίπου μέρος του εγκεφάλου αποτελείται από την φαιά ουσία, το λιπώδες
«μονωτικό» υλικό το οποίο συνεργεί στην μετάδοση των μηνυμάτων του εγκεφάλου,
το οποίο, εάν ανεπτύσσετο θα διεμόρφωνε μια λωρίδα αρκετή ώστε να περιτυλιχθεί
δύο φορές γύρω από την γη. Κι όλο αυτό το τεράστιο υλικό, εγκλωβισμένο μέσα στο
κρανίο να ζωντανεύει και να πάλλεται με τις σκέψεις, τις εμπειρίες, τις
εντυπώσεις και τα καθημερινά ερεθίσματα.
Κι όμως… αν και κανείς δεν κατακτά πλήρη
την μεγάλη ζενική διδασκαλία μελετώντας έστω και ένα ιδανικό βιβλίο όπως το
«Ζεν στην τέχνη της Τοξοβολίας» του Eugen Herrigel, εν τούτοις όσο διεισδύουμε στην
διδασκαλία του νιώθουμε, σιγά-σιγά, το κάθε μόριο του εγκεφάλου μας να
μεγεθύνεται και να εκρήγνυται εκτός κρανιακής κάψας κατακλύζοντας όχι απλώς την
Γραμμή Βολής αλλά ολόκληρο το σύμπαν. Ακόμη και στον προθάλαμο της υπερβατικής
εμπειρίας αν κάποιος έχει καταφέρει να εισχωρήσει, αμέσως νιώθει την ευεργεσία
της αντιληπτικής και συνειδησιακής διευρύνσεως να κατευθύνει τα βήματά του προς
το φως του «σατόρι».
Κι αυτή την φορά, με όλους τους παρόντες στην
ημερίδα να αποτελούν τον βασικό «πυρήνα» αυτών που παρακολουθούν συστηματικώς τούτη
την παραστατικήν ανάλυση, διαπιστώθηκε ότι, απλώς και μόνον η συμμετοχή τους σε
μιαν «επιδερμική» και μόνον ανάπτυξη, είχε τα θετικά της οφέλη.
Διότι σήμερα
παρατηρήσαμε σε όλους μιαν απειροελάχιστη μεν, πραγματική δε αποδέσμευση από το
«εγώ» με την παράλληλη μεγέθυνση του ενστίκτου στην τοξευτική διαδικασία, χωρίς
βεβαίως, ούτε καν, να εννοούμε τον πλήρη απεγκλωβισμό από το «εγώ» ή τον
πρωταγωνιστικό ρόλο του ενστίκτου στην άφεση της χορδής. Γενικώς, όμως, μετά
από μία ενδεικτική εισαγωγή, χαρήκαμε στους παρόντες και προς το τέλος της
ημερίδος την χαλαρότερη στάση του κορμού τους, κάτι στο οποίο στοχεύσαμε εξ
αρχής.
Βεβαίως και η ημερίδα άρχισε με ασκήσεις
αναπνοής για την καλύτερη οξυγόνωση του περιεχομένου του κρανίου μας και των
επιμέρους απαρτιζόντων μερών του!
Κατά τις ασκήσεις που ακολούθησαν δόθηκε
έμφαση, αν όχι στον προς το παρόν ανέφικτο απεγκλωβισμό από το «εγώ»,
τουλάχιστον, στην υπόμνηση αυτής της μονοδρομικής προτεραιότητος!
Εστιάζοντας την προσοχή των παρισταμένων επί
της Γραμμής Βολής στον κορμό του Τοξότη, ο Εκπαιδευτής, αφού τόξευσε
επανειλημμένως, τους ζήτησε να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους επί του κορμού
του κατά την διάρκεια των τοξεύσεων και εκείνοι (τρεις εκ των τεσσάρων)
ευστοχότατα υπεγράμμισαν την «απάθεια» του κορμού χωρίς κινήσεις και συσπάσεις,
κάτι που ήταν και το ζητούμενο της ημέρας.
Η επαρκής οξυγόνωση εκ των αναπνευστικών
ασκήσεων και η «εγγραφή» στην μνήμη της εικόνας ενός «απαθούς» κορμού Τοξότη,
μάλλον λειτούργησε ευεργετικώς για τους Συνασκουμένους, συνεχίζοντας το
πρόγραμμα της ημερίδος.
Επελέγησαν διάφορες ασκήσεις με κλιμάκωση
του βαθμού δυσκολίας στάσεως, με σταθερό αποτέλεσμα.
Η διείσδυση στο πνεύμα του Ζεν δεν είναι υπόθεση ενός μαθήματος, ίσως, ούτε μιας ζωής. Και, δυστυχώς, ο ανυπόμονος
άνθρωπος, ιδιαιτέρως ο δυτικός βιάζεται για ένα «χειροπιαστό» αποτέλεσμα, συχνά, αποφεύγοντας κάθε «κάματο», όχι απλώς σωματικό αλλά και
…διανοητικό, επιδιώκοντας έναν «κότινο» ο οποίος δεν του αξίζει! Κι αυτό μας θυμίζει τον αισώπειο μύθο του «Γεωργού και των Παιδιών του»:
«Γεωργός
τις μέλλων καταλύειν τον βίον και βουλόμενος τους εαυτού παίδας πείραν λαβείν
της γεωργίας, προσκαλεσάμενος αυτούς έφη’ “Παίδες εμοί, εγώ μεν ήδη του βίου
υπέξειμι, υμείς δ΄ άπερ εν τη αμπέλω μοι κέκρυπται ζητήσαντες, ευρήσετε πάντα”.
Oι μεν ουν οιηθέντες θησαυρόν που κατορωρύχθαι, πάσαν
την της αμπέλου γην μετά την αποβίωσιν του πατρός κατέσκαψαν. Και θησαυρώ μεν
ου περιέτυχον, η δε άμπελος καλώς σκαφείσα πολλαπλασίονα τον καρπόν
ανέδωκεν.»
(Λίγο
πριν πεθάνει ένας γεωργός, θέλοντας να αποκτήσουν τα παιδιά του πείρα της
γεωργίας, τα μάζεψε και τους είπε: «Παιδιά μου…εγώ αφήνω πια τη ζωή, όμως εσείς
να ψάξετε να βρείτε όλα όσα είναι κρυμμένα στο αμπέλι μου». Τα παιδιά,
πιστεύοντας ότι κάπου εκεί υπήρχε κρυμμένος θησαυρός, μετά τον θάνατο του
πατέρα τους κατέσκαψαν κάθε σπιθαμή του αμπελιού. Βεβαίως, θησαυρό δεν βρήκαν,
αλλά το αμπέλι που σκάφθηκε καλά, απέδωσε πολλαπλάσιο καρπό.)
Και αυτός ο μύθος που μας θυμίζει ότι ο
πραγματικός θησαυρός του Ανθρώπου είναι ο πραγματικός του κάματος προς επίτευξη
ενός στόχου, πουθενά αλλού δεν βρίσκει εφαρμογή όσο στην περίπτωση της ζενικής «αναζητήσεως»
κατά την οποίαν απαιτείται επιμονή και συστηματική προσπάθεια η οποία κουράζει
αλλά, εν τέλει αποδίδει καρπούς!
Αυτούς δε τους καρπούς δρέψαμε «εν σμικρώ»
και κατά την παρούσα ημερίδα όταν επιχειρήσαμε μιαν αναδρομή στο πνεύμα των
προηγουμένων συνεδριών και στα διδάγματά τους.
Οι παριστάμενοι οι οποίοι αποτελούν και το
«σώμα» των τακτικώς παρακολουθούντων την ανάλυση του συγγράμματος του Eugen Herrigel, αν και αιφνιδιάστηκαν με την διαδικασία, εν τούτοις, έπεισαν ότι
κινούνται στην σωστή τροχιά της κατανοήσεως της διδασκαλίας του Γερμανού
Φιλοσόφου, έχοντας ήδη «θεμελιώσει» ένα σωστό ξεκίνημα.
Οι οκτώ, μέχρι στιγμής, ημερίδες, δείχνουν
ότι ξεκινήσαμε και ήδη «σκάβουμε» όλοι μαζύ την «άμπελο» του Ζεν με βέβαιη την
προοπτική της συνεχίσεως της «ανασκαφής» μέχρι «πολλαπλασίου καρπού», όπως θα
έγραφε και ο Αίσωπος!
Και σ΄ αυτή την περίπτωση, ο «καρπός» δεν
έχει ποσοτική σημασία, αλλά ποιοτική, η οποία κατοπτρίζεται στην καθημερινότητα
εκείνου ο οποίος καλλιεργεί την «άμπελο» καλλιεργώντας τον εαυτό του!
