Ο ΔΑΛΜΑΤΙΚΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ

 Ο ΔΑΛΜΑΤΙΚΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ

     Το πέρασμά μας από την Δαλματία είχε αρκετές πτυχές ιστορικής έρευνας αλλά υπήρξε και έμπνευση ευρυτέρων αναζητήσεων και, ασφαλώς, δεν θα μπορούσαμε να μην διερευνήσουμε και τον ομώνυμο επενδύτη ο οποίος φορέθηκε και από τους Έλληνες Στρατιώτες της Δύσεως.

Ο Δαλματικός επενδύτης (Dalmatica) είναι ευρυμάνικος, Τ-σχήματος, μακρύς επενδύτης που εμφανίζεται, ήδη, από τη ρωμαϊκή εποχή και αργότερα μετατράπηκε σε επίσημο ιερατικό ένδυμα στη Δυτική Εκκλησία. Μπορεί να φορεθεί ως κοσμικό ένδυμα υψηλής τάξης ή —ιδιαίτερα μετά τον Μεσαίωνα— ως λιτανευτικό/λειτουργικό ιερατικό άμφιο (ενώ για τους διακόνους έγινε το χαρακτηριστικό εξωτερικό ένδυμα).

Η Dalmatica φαίνεται να προέρχεται από τον τύπο του ρωμαϊκού επενδύτη που φορούσαν άνδρες και γυναίκες των ανώτερων τάξεων από τον 3ο αι. μ.χ.χ. σταδιακώς, ως μέρος της επίσημης αυτοκρατορικής ενδύσεως. Στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνδέεται γενικώς με την επίσημη αυλικήν ενδυματολογία.

Από τα ύστερα μεσαιωνικά χρόνια και στη Δυτική Εκκλησία, η Dalmatica έγινε σταδιακώς το τυπικό άμφιο του διακόνου.

Κοπή: Τυπικό Τ-σχήμα σώματος με φαρδείς ώμους και άνετες, φαρδειές μανίκες· σε κάποιες παραλλαγές οι μανσέτες ήσαν εντελώς κλειστές (παλαιότερος τύπος), ενώ σε άλλες είχε σχισμές/ανοίγματα για εύκολη κίνηση (ιδιαίτερα σε μεταγενέστερα ευρωπαϊκά δείγματα).

Υφάσματα: Μεταξωτά, βαμβακερά ή λινά ενώ στις επίσημες/αυτοκρατορικές και εκκλησιαστικές παραλλαγές επελέγοντο πολύ συχνά χρυσοκλωστές και πολύτιμα υφάσματα. Υπάρχουν μουσειακά δείγματα από 15ο–17ο αιώνα με εκτενή κεντήματα.

Διακοσμητικά: Εκτενή κεντήματα, σύμβολα με θρησκευτικά ή αυλικά μοτίβα.

Κοσμική χρήση: Στην ύστερην αρχαιότητα και πρώιμο μεσαίωνα η dalmatica ήταν η επίσημη στολή της αυλής (αυτοκράτορες, ανώτερη αριστοκρατία).

Θρησκευτική χρήση: Στη Δυτική Εκκλησία η dalmatica έγινε κυρίως ιερατικό άμφιο του διακόνου και αυτή η "διασύνδεσή" της την οδήγησε στο σταδιακό αποκλεισμό της ως «κοσμικής» καθημερινής στολής σε κάποιες περιοχές.

Oι Στρατιώτες (Estradioti - Stradioti, Βαλκάνιοι και συχνά Αλβανοί και Έλληνες μαχητές) ήσαν ελαφροί Ιππείς στην υπηρεσία της Γαληνοτάτης Πολιτείας της Βενετίας αλλά και άλλων δυτικών δυνάμεων κατά τον 15ο-16ο αιώνα και φορούσαν ενδυμασίες που συνδύαζαν βαλκανικά/Ανατολικορωμαϊκά κι ακόμη ανατολικότερα ενδυματολογικά στοιχεία με κωνικό καπέλο (το επονομαζόμενο «chapeau albanois»), κοντό ή μακρύ επενδύτη, και ανάμεικτα δυτικά στρατιωτικά στοιχεία (πανοπλία, κράνη). Η ενδυματολογική παράδοση της εποχής περιελάμβανε μακρείς και βραχείς επενδύτες με πλούσια διακόσμηση, που σε μερικές περιπτώσεις θυμίζουν Dalmatica.

Mερκούριος Μπούας

Πορτρέτα γνωστών Στρατιωτών της Δύσεως, όπως εκείνο του Μερκούριου Μπούα (πιθανολογούμενο έργο του Lorenzo Lotto, 1535, 118x105 εκτμ., λάδι σε καμβά, στην Galleria Borghese), δείχνουν ενδύματα με τα χαρακτηριστικά της dalmatica. Βεβαίως οι Στρατιώτες φορούσαν διάφορα ενδύματα, αναλόγως της εκάστοτε περιοχής όπου δρούσαν.

Εικόνα 1: Δαλματικός επενδύτης (15ος–16ος αι.) με κεντήματα συγγενής προς τον αντίστοιχο εκκλησιαστικής χρήσεως.

Εικόνα 2: Ιταλικό δείγμα Δαλματικού επενδύτη, δείχνει τον πλούτο των υλικών αλλά και των διακοσμητικών μοτίβων.

Εικόνα 3: Δαλματικός επενδύτης από μετάξι παρατηρείται η χαρακτηριστική εβαζέ επέκταση.

Εικόνα 4: Δαλματικός επενδύτης με ενδεικτικά υφαντά εθνικά μοτίβα των βαλκανικών/αλβανικών ενδυμασιών που συνδέονται πολιτισμικά με την στολή των Stradioti.