ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΗΣ
Πραγματικά συγκλονιστικό αυτό το μέρος του βιβλίου του Eugen Herrigel, όχι μόνον για την Τοξοβολία και το ζενικό στοιχείο της, αλλά για την
ίδια την Παιδεία του κόσμου η οποία εδράζεται στον Διδάσκαλο και στην διδασκαλία!
Ειδικώς, αυτό το μέρος, αποτελεί αυτοτελές δίδαγμα το οποίο θα έπρεπε να
διδαχθεί, κυρίως, στην Δύση όπου τα παιδευτικά ήθη, συν τω χρόνω, υπελίσσονται
ολοένα και περισσότερο, ενώ ο εργαλειοποιημένος «Διδάσκαλος» χάνει συνεχώς τον
δρόμο και τον ρόλο του με την «Παιδεία» έρμαιο μιας απρόσωπης ιντερνετικής
«οθόνης», με αποτέλεσμα οι ψυχές να παραμένουν σκοτισμένες, σε έναν ζόφο
πνευματικού θανάτου-προοιμίου του, εν τέλει, καθόλου βιολογικού.
Eδώ, «άξονας» του ξεδιπλώματος των αληθειών
του Eugen Herrigel είναι ο Ιάπωνας μαθητής με την ιδιαιτερότητα του ψυχισμού του κατά την
οποία «απουσιάζει η προδιάθεση της λατρείας του εγώ», όπως σημειώνει ο μεγάλος
Γερμανός Φιλόσοφος. Αυτό ακριβώς αντιδιαστέλλει και τον «δυτικό» μαθητή μέχρι
σημείου να μιλήσει κανείς για αδυναμία εφαρμογής του περιεχομένου αυτού του
μέρους του υπό ανάλυση βιβλίου στην «δυτική παιδευτική»! Όμως, ακριβώς γι αυτόν
τον λόγο, ο Eugen Herrigel πρόλαβε, μόλις στο προηγούμενο (6ο)
μέρος να αποσαφηνίσει την αναγκαιότητα του απεγκλωβισμού μας από το «εγώ» ώστε
να είμεθα σε θέση να κατανοήσουμε τα διαλαμβανόμενα στο παρόν μέρος. Και,
«εγγεγραμμένες» μέσα σε αυτό το πλαίσιο της απεμπλοκής από το «εγώ» του
ανατολίτη μαθητή βρίσκονται ακόμη τρεις ιδιότητες: (α) η καλή του ανατροφή, (β)
η ειλικρινής αγάπη για το αντικείμενο το οποίο
επιλέγει να διδαχθεί και (γ) πλήρης απαλλαγή του από κάθε διάθεση
κριτικής του Διδασκάλου του, δηλαδή, η εκ των προτέρων πλήρης εμπιστοσύνη του
προς αυτόν!
Διαπιστώνοντας ότι οι ιαπωνικές τέχνες
(και δη, οι πολεμικές) παρά τις όποιες νεωτεριστικές «μεταρρυθμίσεις»
παραμένουν σταθερές μέσα στον χρόνο ως προς τις Αξίες και τα οφέλη τους,
σταθμίζοντας το «προφίλ» του μέσου ανατολίτη μαθητή, αντιλαμβανόμεθα ότι η
υστέρηση των ιδίων τεχνών στην Δύση χρεώνεται στην εγωκεντρικότητα, στην υποδεή
ανατροφή, στην ανειλικρίνεια επιλογών και στην προδιάθεση επικριτικότητος του
Διδασκάλου που διακρίνουν τον δυτικό, κακοαναθρεμμένο, ομόλογό του!
Πράγματι, συχνά, ίσως κατά κανόνα,
βλέπουμε τους μαθητές στη Δύση να ναρκισσεύονται ως «ομφαλός της γης»
ενθαρρυνόμενοι σε αυτό από το οικογενειακό περιβάλλον τους, να αναγορεύουν την
αγένεια σε τρόπο κοινωνικής συμπεριφοράς, να ασχολούνται με αντικείμενα των
οποίων η επιλογή αποτελεί συρμώδη παρόρμηση και να είναι έτοιμοι να χρεώσουν
την αποτυχία τους η οποία προέρχεται από την ίδια την ανικανότητά τους ή την
ραστώνη τους στον …Διδάσκαλο, από τον οποίον απαιτούν να τους «εμφυτεύσει» στον
εγκέφαλο την γνώση δια …λοβοτομής, προκειμένου οι ίδιοι να συνεχίσουν
απερίσπαστοι την απόλαυση μιας χαμοζωής αφού, μια τέτοια «νοημοσύνη» δεν τους
βοηθά, ασφαλώς, να διακρίνουν και το αληθές «ευ ζειν»!
Δυστυχώς, τα παραπάνω μειονεκτήματα του
δυτικού μαθητή εντοπίσαμε συχνά και σε περιπτώσεις μαθητών της Σχολής των
«Ελλήνων Κενταύρων» με άτομα τα οποία διέθεταν, φύσει, ικανότητες αλλά,
δυστυχώς, η αδυναμία τους να υπερβούν το «εγώ» τους, τους στέρησε εν τέλει
εκείνου που επέλεξαν, ή και τους είχε …επιλέξει! Μαθητές μας που, με την
επιφύλαξη και την σεμνότητα του αρχαρίου, έφθασαν σε κολοφώνα εφιπποτοξοτικών
επιδόσεων, εξετράπησαν προχωρώντας και νομίζοντας ότι κατέκτησαν «κορυφές» μη
καταφέρνοντας να ελέγξουν ένα υπερφίαλο «εγώ» που τους δυνάστευε, οδηγώντας
τους μακράν του αντικειμένου που επέλεξαν να διακονήσουν, χάνοντάς το για πάντα
από τον «ορίζοντά» τους!
Έτσι, υπό ομαλές συνθήκες, στην περίπτωση
ενός αυτοελεγχόμενου «εγώ», καλής ανατροφής, ειλικρινούς αγάπης προς το
αντικείμενο της επιλογής του και πλήρους εμπιστοσύνης προς τον Διδάσκαλο, ο
μαθητής, αρχικώς θα «μιμηθεί» τον Διδάσκαλο και βαθμιαίως θα αναδειχθεί σε
αναδημιουργό της τέχνης που διδάσκεται την οποία και θα ανελίξει χωρίς καμία
ιδιαίτερη επίκληση «λογικής», με ενστικτώδη πνευματικήν αλληλουχία ως κάτι που
αναβλύζει από «μέσα» του! Και μπορεί ο μαθητής κάποτε να «χάσει από τα μάτια
του» τον Διδάκσαλό του, αλλά δεν θα τον ξεχάσει…
Παραλλήλως, ο Διδάσκαλος «μαντεύει αυτό
που η φύση προαισθάνεται στα σκοτεινά όνειρά της» κι αυτό, ακριβώς, είναι η
ανέλιξη του κόσμου, είναι η ηλεκτρεκκένωση που είναι απαραίτητη για την πρόκληση της
προόδου του κόσμου, για την νοηματοδότηση της ίδιας της ζωής! Ο Διδάσκαλος δεν
εξαρτάται ποσώς από τον μαθητή του! Δεν εξαρτάται από τίποτε, παρά μόνον από
την αγαθή πρόθεσή του να μεταδώσει δίκην «καλωδίου» το δημιουργικό «ρεύμα» που
τον διαπερνά στους επερχομένους! Κι αυτό το επιτυγχάνει αποφεύγοντας τις
μακροσκελείς οδηγίες, τις κουραστικές φληναφηματικές επεξηγήσεις, με φειδώ
λόγου και «επιβλέπουσας παρουσίας», με λακωνική συμπεριφορά, μη ξοδεύοντας ούτε
ένα παραπανίσιο βλέμμα, ούτε μια παραπάνω λέξη, προς τον μαθητή του. Και δεν
βιάζει τα πράγματα ώστε να μην παρασύρει και τον μαθητή του να βιαστεί κι
αυτός, κάτι που θα οδηγήσει την διδασκαλία σε αποτυχία. Ο Διδάσκαλος δεν
προτρέχει επιδιώκοντας να αφυπνίσει προώρως τον μαθητή ώστε να επιδαψιλεύσει
ικανοποίηση στην διδασκαλική του δεινότητα, αλλά επιτρέπει στον μαθητή να
ωριμάσει μέσα του η διδασκαλία και να δείξει ο ίδιος, όταν το νιώσει, τον βαθμό
επιτυχίας της, το βάθος του «αποτυπώματός» της.
Αποφεύγει επισταμένως να υποκύψει στις συχνά έωλες ερωτήσεις κι
αιτιάσεις του μαθητή ο οποίος θα αναζητά δάνειο χρόνου για να διεκπεραιώσει τις
εκπαιδευτικές απαιτήσεις που ανακύπτουν και, πέραν των αυτονοήτων λακωνικών
υποδείξεών του, ο Διδάσκαλος δεν συμμετέχει στο «γαϊτανάκι» των παρελκυστικών τεχνασμάτων
που, συχνά, επινοεί ο μαθητής. Και περιορίζεται, με στοχαστικήν αταραξία, να
επαναλαμβάνει ακάμπτως την διδασκαλία του, επιμένοντας, όπου χρειάζεται, να
απελευθερώσει τον μαθητή από το «εγώ» του και προκαλώντας τον μαθητή να τον
μιμηθεί. Γενικώς, ο Διδάσκαλος παραμένει …μόνος, σε μία μοναξιά που τον
προστατεύει από κάθε «ξόδεμα» ψυχής που συνιστά απώλεια για την πρόοδο και την
ανέλιξη του κόσμου στην οποία είναι ταγμένος! Αποτελεί μια ζώσα ταύτιση
ανθρώπου και δεξιοτέχνη και ζωντανό παράδειγμα εσωτεριστικού έργου το οποίο
πείθει απλώς και μόνον με την ύπαρξή του! Γι αυτό κι ο Διδάσκαλος δεν νοιάζεται
για το που θα φθάσει ο μαθητής, απλώς, μεριμνά ώστε να του φωτίσει τον δρόμο
και να τον σπρώξει μακρύτερά του ώστε να πάει πιο πέρα από τον ίδιο, αφήνοντάς
τον να βρει από μόνος του τον προορισμό του. Τέλος, ο Διδάσκαλος θα εναποθέσει
στον ίδιο τον μαθητή το δικαίωμα να τον «αφήσει» από την «θέασή» του, ακόμη και
να τον αρνηθεί, γνωρίζοντας ότι ο μαθητής ενδομύχως θα τον ευγνωμονεί ακόμη και
εάν τον …απαρνείται! Το πραγματικό μεγαλείο, όμως, του Διδασκάλου είναι η
απάθεια προς αυτή την συνειδητή ή και ασυνείδητη ευγνωμοσύνη του μαθητή του,
καθώς και η αποστασιοποίησή του αφ’
οιανδήποτε, έξωθεν, «νύξη».
