ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΙΠΠΗ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑ

ΔΙΕΡΜHΝΕYΟΝΤΑΣ 

ΤΗΝ EMΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚH ΤΩΝ ΙΠΠΟΕΙΔΩΝ

     Ο Αρχηγός των "ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ" Κωνσταντίνος Δαμιανάκης μεταφράζει για τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη ένα άρθρο, προερχόμενο από το Βρεταννικό ιππικό περιοδικό "HORSE AND RIDER" (τ. Οκτωβρίου 2001) σχετικό με έναν σχεδόν άγνωστο, στη χώρα μας, τομέα, την εμβιομηχανική του Ίππου. Ο πρωτότυπος τίτλος του άρθρου είναι "Εquine biomechanics explained" και το υπογράφει η Βρεταννίδα Ιππιατρός κ. Sara Wyche's.

Η εμβιομηχανική στον καλπασμό! 

Η Sara απλοποιεί τις αρθρώσεις, τα οστά και τους μύες έτσι ώστε να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την λειτουργία τους.

1 Ο Ώμος και το ισχίο αποτελούν μία σφαιροειδή άρθρωση 

2 Ο αγκώνας, το γόνατο και οι αρθρώσεις του ποδιού λειτουργούν σαν μεντεσέδες και αποτελούν γύγγλιμες αρθρώσεις. 

3 Άρθρωση του γοφού 

4 Άρθρωση του γονάτου 

5 Η οπίσθια άρθρωση του γόνατος 

6 Ο αλληλένδετος μηχανισμός στο πίσω μέρος του ποδιού του Ίππου, ένα ζεύγος από δύο αντίθετους τένοντες που συμβάλλει στην λειτουργία της γύγγλιμης αρθρώσεως

     Mπορεί ο Ίππος να συντίθεται από σάρκα και αίμα αλλά η δομή και η κινησιολογία του μπορούν να ερμηνευθούν με απλούς όρους της μηχανικής. Η Κτηνίατρος Sara Wyche’s μας βοηθά να κατανοήσουμε τον υπέροχο αθλητή του Σταύλου μας και τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να διατηρήσουμε 'εν ενεργεία' αυτό το πλάσμα.

              ΤΙ είναι η Εμβιομηχανική;

     Είναι η μελέτη των μηχανικών νόμων που σχετίζονται με την κίνηση και τη δομή των ζωντανών οργανισμών. Αυτός είναι o ορισμός σύμφωνα με το λεξικό. Με άλλα λόγια, η εμβιομηχανική καθορίζει τα πρότυπα των κινήσεων μιάς φυσιολογικής μυοσκελετικής δομής σε ένα δεδομένο είδος. Διαφέρει από τις μελέτες κινησιολογίας, οι οποίες προσδιορίζουν ειδικές παραμέτρους κινήσεων για μεμονωμένες ηλικιακές ομάδες, φυλές ή εξειδικευμένες μορφές ασκήσεων.

     Δεν υπάρχει τίποτα μυστήριο σχετικά με τη εμβιομηχανική. Ο καλύτερος τρόπος για να το σκεφτείτε είναι ως μία μορφή μετάφρασης της γλώσσας η οποία μεταφράζει τη ‘γλώσσα’ της ανατομίας στη ‘γλώσσα’ της μηχανικής. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφουμε κοινούς μηχανισμούς αρθρώσεων,όπως την σφαιροειδή άρθρωση και την γύγγλιμη άρθρωση.. Αυτή είναι η μηχανική ερμηνεία και είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πως λειτουργούν αρκεί μόνο να ρίξει μια ματιά σε σχετικά αντικείμενα που βρίσκονται γύρω μας. Εάν ‘στοιβάξουμε’ μία σειρά από γύγγλιμες αρθρώσεις και στην συνέχεια προσθέσουμε μία σφαιροειδή άρθρωση στην κορυφή μπορούμε, σιγά-σιγά, να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τον σκελετό του ποδιού ενός Ίππου και όχι μόνο αυτό, αλλά μπορούμε να δούμε πολλές και από τις μηχανικές επαγωγές του. Φυσικά και αυτή η κατασκευή δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν δεν προσθέσουμε και τους μύες του. Ωστόσο, οι μύες δεν αλλάζουν ποτέ τα βασικά μηχανικά θεμέλια. Αν προσπαθήσουν, θα καταλήξουν να προκαλέσουν όλεθρο.

     Η συμβατική ανατομία αποκαλύπτει τους μύες του Ίππου, αλλά αυτή η μέθοδός της μας επιτρέπει να δούμε τους μύες και όχι την λειτουργία τους.

     

     

Η εμβιομηχανική ερμηνεύει την μηχανική της κινήσεως των οστών και αρθρώσεων όπως επίσης και των μυών και τενόντων.

     Η αντιμετώπιση της χωλότητας είναι μέρος της γνώσεως των ιδιοκτητών Ίππων.. Στην περίπτωση μικρών ατυχημάτων, μπορούμε να προσδοκούμε την γρήγορη και άνευ απροόπτων ανάνηψη του Ίππου, απλώς, επιμένοντας σε κάποιες ήσσονος σημασίας φροντίδες χωρίς ιδιαίτερα μέτρα.

     Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες χωλότητες που απαιτούν εξειδικευμένο έλεγχο και επέμβαση. Τότε, σχεδόν αναπόφευκτα, όλες οι ενδείξεις θα μας παραπέμψουν απευθείας  σε μία απ' τις αρθρώσεις του Ίππου. Συνήθως, σε αυτή την περίπτωση συνιστάται εγχείρηση. Αλλά ακόμα μετά και από την πιο καινοτόμα μη επεμβατική εγχείρηση δεν υπάρχει γρήγορος δρόμος προς την ανάρρωση διότι ο Ίππος χρειάζεται εβδομάδες, ίσως μήνες, για να αναρρώσει. Είναι μία επίπονη διαδικασία για τους ιδιοκτήτες Ίππων που, οι περισσότεροι απ' εμάς, δεν θα θέλαμε να αντιμετωπίσουμε.

     Αλλά έχετε ποτέ προσέξει πως ορισμένοι Ιππαγωγοί είναι ατυχείς με τους Ίππους τους; Έρχονται αντιμέτωποι συνεχώς με τα ίδια προβλήματα,  στα πέλματα, στα γόνατα, στην πλάτη. Όχι επειδή είναι αμαθείς η δεν ενδιαφέρονται, απλώς, επειδή δεν μπορούν να κατανοήσουν από πού προέρχεται το πρόβλημα. Στην πραγματικότητα υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να μας αποτρέψει απ' το να κατανοήσουμε την ρίζα του προβλήματος;

     Όταν ένας Ίππος κουτσαίνει (με την εξαίρεση ενός τραυματισμού), το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε είναι το «γιατί». Είναι γενετικό, είναι διατροφικό , οφείλεται σε κάποια δυσπλασία, λόγο κακού πεταλώματος; Μήπως το επηρεάζει το σκληρό έδαφος, το μαλακό έδαφος, είναι η σέλλα, η υπερπήδηση . . . ο τρόπος που ιππεύουμε; Πόσοι αναβάτες θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για την χωλότητα του Ίππου;

     Όταν ο Ίππος επιμένει να κουτσαίνει, τελικά φτάνει μια στιγμή κατά την οποία θα πρέπει να αναλάβουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να εντοπίσουμε ποια είναι η κύρια πηγή του προβλήματος. Τότε είναι που στρεφόμαστε στην ανατομία του ζώου. Ανατρέχουμε στην μυοσκελετική δομή του Ίππου συνθέτοντας την εικόνα ενός παζλ με του μύες, τα κόκαλα και του τένοντες με το κάθε μέρος στην ακριβή θέση του.

     Υπάρχουν διαθέσιμα πολλά βιβλία ανατομίας του Ίππου τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν και όλοι μας τα συμβουλευόμαστε, παραλλήλως, περιγραφικές ανατομικές εικόνες της μυοσκελετικής δομής του Ίππου οι οποίες μας βοηθούν να κατανοήσουμε την ακριβή εικόνα της φυσικής δομής του, βοηθώντας μας να εντοπίσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά «κλειδιά». Όμως, αυτές οι περιγραφικές ανατομικές εικόνες, όσο ακριβείς και να είναι, δεν μπορούν να μας δείξουν κινησιολογία διότι, εκ των πραγμάτων αυτό είναι ανέφικτο.

     Για παράδειγμα, φανταστείτε να ανοίγετε το καπό του αυτοκινήτου σας και να ιχνογραφήσετε ένα διάγραμμα με ό,τι μπορείτε να δείτε. Από αυτή την οπτική γωνιά κάποια μέρη της μηχανής θα είναι ξεκάθαρα εμφανή, ορισμένα λίγο και άλλα καθόλου. Το αποτέλεσμα θα είναι η διαμόρφωση μιας καθαρά επιφανειακής αντιλήψεως, ή αν θέλετε μία επιφανειακή εικόνα διατάξεως, κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί και το καλύτερο βοήθημα για έναν μηχανικό, εκτός και αν αυτός διαθέτει μια προηγούμενη σχετικήν εμπειρία από άλλη πηγή.

     Η επιστήμη της ανατομίας έχει μια πλούσια και διακεκριμένη ιστορία, ξεκινώντας σαν ένα «ταξίδι» με σκοπό να ανακαλύψει το σώμα. Προηγούμενες έρευνες ξεκίνησαν από (νεκρά) ανθρώπινα σώματα, αφαιρώντας τον ιστό και καταγράφοντας στρώματα μυών όπως τους ενετόπιζαν. Δυστυχώς, όμως, μέσω αυτής της διαδικασίας υπήρξε ένα σοβαρό μειονέκτημα.

     Μόλις ένας μυς ή ένας τένοντας διαμελιστεί η λειτουργία του δεν είναι πλέον ξεκάθαρη. Από την στιγμή που προπαρασκευαστεί ανατομικώς ένας σκελετός, όλες οι δομές οι οποίες εμπλέκονται στην κίνηση των απαρτιζόντων μερών του έχουν αφαιρεθεί. Παρ’ όλα αυτά, έτσι συνεχίστηκαν οι έρευνες γύρω απ' την ανατομία για πάνω από 500 χρόνια!

     Συμβατικές εικόνες ανατομίας είναι κατάλληλες για εγχειρήσεις, διότι η εγχείρηση διαρθρώνεται από στάδια παρόμοια με αυτά της ανατομίας. Αλλά για να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τους μηχανισμούς του μυοσκελετικού συστήματος χρειαζόμαστε μία διαφορετική οπτική. Πρέπει να ανασυνθέσουμε τα απαρτίζοντα μέρη και όχι να τα διαχωρίσουμε ή να τα διαιρέσουμε.

          Ακριβής ανάλυση

     Για να κατανοήσουμε τον ρόλο που παίζουν οι μυοσκελετικοί ιστοί στην εκτέλεση των κινήσεων, πρέπει να τους φανταστούμε όχι ως ζωντανούς οργανισμούς αλλά ως μηχανικούς.

     Μπορεί να φαντάζει απίθανο το γεγονός ότι το φυσικό σχήμα των κοκάλων, αρθρώσεων και μυών - που συχνά είναι σύνθετο και περίπλοκο - θα πρέπει να διέπεται απ' τους ίδιους νόμους με τις μηχανές που έφτιαξε ο άνθρωπος. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα το παράξενο για την μυοσκελετική μηχανική, τίποτα το ιδιαίτερο στον σχεδιασμό της. Δεν υπάρχει ούτε κόκκος  οστικής ουσίας, μυϊκών ινών ή χόνδρου αρθρώσεων περιττό στο σώμα του Ίππου. Όλα έχουν έναν σκοπό ώστε να μπορέσει, τελικώς, η ‘μηχανή’ να δουλέψει.

     Είτε ιππεύουμε, εκπαιδεύουμε ή μεταχειριζόμαστε Ίππους, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να αποτιμήσουμε τις κινήσεις τους, όσο το δυνατόν, ακριβέστερα. Είναι χρήσιμο να διαμορφώσουμε μια καθαρή εικόνα των κινήσεών τους ως μια σειρά  μηχανικών ακολουθιών. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει ακολουθώντας την παραδοσιακή προσέγγιση της ανατομίας. Κατά συνέπεια, κάποιοι έχουν αρχίσει να προσβλέπουν σε μια νέα προσέγγιση της κίνησης, λιγότερο ‘εικονοπλαστικής’ και περισσότερο αναλυτικής. Η λέξη "εμβιομηχανική" έχει εισχωρήσει, πλέον, στο λεξιλόγιο των εκπαιδευτών.

     Περιέργως, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την τάση να αποθηκεύει τις ιδέες του σε χωριστά διαμερίσματα, πράγμα που σημαίνει ότι επί του παρόντος η έννοια της εμβιομηχανικής έχει διαχωριστεί από την έννοια της ανατομίας. Η ανατομία, εν προκειμένω, αποθηκεύτηκε στο συρτάρι με τις …παλιές κάλτσες, ενώ η εμβιομηχανική κρέμεται στην ντουλάπα με τα …επώνυμα ρούχα. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι επαναστατική μέθοδος, δεν είναι καν ιδιαιτέρως σύγχρονη. Αλλά ενώ η ανατομία είναι παρελθόν η βιομηχανική είναι σίγουρα το νέο ‘άγραφο’ φύλλο.

     Φυσικά, είναι ανόητο να διαζευγνύουμε δύο αλληλεξαρτώμενες επιστήμες. Θα πρέπει να το δούμε σαν να είναι ένας ‘γάμος’, η ανατομία και η εμβιομηχανική μαζί. Στην κορυφή αυτού του σημασιολογικού -και μόνον- αναγκαστικού διαχωρισμού ανατομίας και εμβιομηχανικής θα πρέπει να παραθέσουμε τα ονόματα των μυών σαν να είχαν κάποια ιδιαίτερη εμβιομηχανική σημασία. Κάποιοι έχουν, αλλά η πλειονότητα, όχι.

     Τα ονόματα των μυών είναι ‘ετικέτες’. Υποδηλώνουν ένα σχήμα, μια θέση και, περιστασιακά, μια λειτουργία. Έχουν καθιερωθεί στα Ελληνικά και στα Λατινικά, τα οποία συνήθως χρειάζονται κάποια επεξήγηση. Ναι, θα πρέπει να τους γνωρίζουμε, ακόμη και να μάθουμε πως προφέρονται. Αλλά εξακολουθούν να είναι μόνο ετικέτες. Συμβάλλουν εξίσου στην εξήγηση της εμβιομηχανικής όσο και τα ονόματα των αγαπημένων σας δεινοσαύρων!

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ:

     Μπορεί ο όρος "Εμβιομηχανική" να είναι καινοφανής για την Ελληνική αλλά στην Ευρώπη είναι γνωστός από πολύ παλιότερα. Στη Βιβλιοθήκη των "ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ"  και σε Γαλλικό σύγγραμμα περί Ιππικής του 1777 [βλ. παραπάνω φωτογραφία] η λέξη "Méchanique" επιβεβαιώνει του λόγου το ασφαλές.