ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΙΠΠΗ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑ

ΔΥΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ, ΜΙΑ ΣΚΥΘΙΚΗ ΦΑΡΕΤΡΑ

     Δύο φορητές εικόνες του 13ου αιώνος οι οποίες βρίσκονται στη Μονή Αγ. Αικατερίνης (Σινά) μας παρέχουν άρκετή πληροφόρηση για ένα πολύ γνωστό "υπόδειγμα" φαρέτρας το οποίο με την σειρά του μας αποκαλύπτει ένα βασικό "μυστικό" της Έφιππης Τοξοβολίας.        

              

     Και  οι δύο εικόνες απεικονίζουν Εφιπποτοξότες αγίους με ιπποτική περιβολή, έχουν δε φιλοτεχνηθεί από τον ίδιο αγιογράφο ο οποίος, όμως, αν και αναπαράγει τα πρόσωπα κατά τρόπο τελείως στυλιζαρισμένο, εν τούτοις δείχνει βαθειά γνώση ιππεύσεως και εξαρτύσεων. Είναι γνωστή η ασάφεια της "απεικονίσεως" προσώπων, στη χριστιανική αγιογραφία. Οι "άγιοι", οι οποίοι ιστορικώς δεν τεκμαίρονται, δεν είναι δυνατόν και να απεικονίζονται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Όμως, η χριστιανική εικονογραφία αποτυπώνει "πληροφόρηση εποχής" και δε διστάζει να εμφανίζει στη θέση των "αγίων" της και αλλοδόξους διαφόρων καταγωγών εντάσσοντάς τους εικονοπλαστικά στη δογματική της "χορεία", όπως εν προκειμένω τρεις (ο εξής ένας...) Σκύθες!

     Σε ό,τι αφορά στην ίππευση, ο εικονογράφος "καθίζει" σωστά τους Ιππείς-Εφιπποτοξότες, δίνει έμφαση στην προϋπόθεση της "καλής χειρός" η οποία κρατά τις ηνίες χαλαρά έως ...απαξιωτικά (άλλωστε, οι ηνίες αποτελούν εντελώς δευτερεύον "βοήθημα" για τους Εφιπποτοξότες) με τους Ίππους σε ευπειθή "κάμψη" του αυχένος, ενώ τα πόδια των Ιππέων τοποθετούνται με ακρίβεια "χιλιοστού" στους αναβολείς και με την ολόσωστη κλίση του πέλματος για την επίτευξη της βέλτιστης ευσταθείας και το βλέμμα τους παραμένει στραμμένο προς την κατεύθυνση κινήσεως. Όλα αυτά αποτελούν κανόνες ιππεύσεως που ισχύουν αναλλοίωτοι έως και σήμερα και τούτο μαρτυρά τη στενή σχέση του εικονογράφου με την Ιππασία.

     Στη μία εκ των δύο εικόνων, στην διπρόσωπη, παρατηρούμε μία σημαντική λεπτομέρεια που επικυρώνει την ιππευτική γνώση του αγιογράφου : ενώ ο εσωτερικός Ίππος τείνει να καλπάσει, με ...μειδιώσα διάθεση ο αναβάτης του, κρατώντας πάντοτε χαλαρά έως αδιάφορα τις ηνίες, στρέφεται προς τον συνιππεύοντα Εφιπποτοξότη, προφανώς, για να του μιλήσει. Αυτή η βιωματική ίππευση μπορεί να χαρακτηρίζει μόνον έναν Εφιπποτοξότη και δη Σκύθη λόγω της πλήρους "απαξιώσεως" των ηνιών!  

     Εκείνο που παρατηρούμε, επιπλέον, είναι η επαναλαμβανόμενη (και στις δύο εικόνες) φαρέτρα, με την ίδια σχεδίαση αλλά και τα πανομοιότυπα διακοσμητικά μοτίβα.

     Και οι δύο φαρέτρες, ιστορικώς, παραπέμπουν στην σκυθική φαρέτρα η οποία, πολύ προ του 13ου αιώνος, εμφανίζεται χρησιμοποιούμενη από τους Σκύθες, επικρατώντας ανά τους αιώνες για να φθάσει χρησιμοποιούμενη με το ίδιο σχήμα έως τις ημέρες μας, κυρίως, από τους σημερινούς Μαγυάρους Εφιπποτοξότες και απλούς Τοξότες.

     Στην πλέον έγκυρη δίγλωσση έκδοση η οποία κυκλοφορεί σήμερα στην Ουγγαρία και απεικονίζει με τηνακριβέστερη λεπτομέρεια Σκύθες πολεμιστές, θα δούμε την ίδια φαρέτρα που μας απεικονίζει ο εικονογράφος στις δύο προαναφερόμενες φορητές εικόνες να φέρεται τόσο από πεζούς Τοξότες όσο και από Εφιπποτοξότες άλλοτε κρεμασμένη από την σαγή και άλλοτε κρεμασμένη από την ζώνη του πεζού Τοξότη. Σε κάθε περίπτωση, οι Σκύθες του ιστορικού σχεδιαστή Kertai Zalán ο οποίος βασίζεται σε αρχαιολογικά συμπεράσματα, τεκμηριώνουν την χρήση της συγκεκριμένης φαρέτρας.

             

     Συμβουλευόμενοι ακόμη μία πολύ έγκυρη μελέτη η οποία κυκλοφορεί, επίσης, στη σημερινή  Ουγγαρία επιβεβαιώνουμε το, ήδη, γνώριμο σχήμα της φαρέτρας που είδαμε στις δύο φορητές χριστιανικές εικόνες του 13ου αιώνος και στη προμνημονευθείσα μελέτη του ιστορικού σχεδιαστή Kertai Zalán και όχι μόνον! Στην παρούσα πολυσέλιδη μελέτη η οποία περιέχει πολλά αναλυτικά σχέδια των περιγραφομένων σκυθικών, ούνικων και μαγυάρικων χρηστικών αντικειμένων κι εξαρτύσεων, βλέπουμε και ένα σχεδίασμα ενός αρχαιολογικού ευρήματος σκυθικής φαρέτρας και την πλήρη σχεδιαστική αναπαράστασή του:

      

                                               

     Παρατηρώντας την διευθέτηση των βελών στην συγκεκριμένη σκυθική φαρέτρα βλέπουμε ότι αυτά ήσαν τοποθετημένα με την αιχμή προς τα άνω, κάτι που και η ίδια η διαμόρφωση της φαρέτρας "υπαγόρευε". Αυτό δείχνει αντίθετο με την σύγχρονη διευθέτηση των βελών στις διάφορες φαρέτρες στις οποίες, τα βέλη, τοποθετούνται όχι με την αιχμή αλλά με το πτέρωμα προς τα άνω. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο μας δίδεται η πληροφορία για την ειδοποιό διαφορά μεταξύ Αθλητικής και Πολεμικής Τοξοβολίας. Στη μεν Αθλητική τα βέλη εξάγονται και τοξεύονται αργά ένα προς ένα, συρόμενα από το πυθμένιο (υποκάτω του πτερώματος), ενώ στην Πολεμική Τοξοβολία όπου η ισχύς πυρός είναι απαρέγκλιτος κανόνας, τα βέλη εξάγονται από την φαρέτρα μαζικά, διευθετώνται στα δάκτυλα της τοξοφόρου χειρός και τοξεύονται ταχύτατα, το ένα μετά το άλλο. Το ίδιο το σχήμα της σκυθικής φαρέτρας μας αποκαλύπτει και τις παραμέτρους της Πολεμικής Τοξοβολίας μέσα στην οποία και η Έφιππη Τοξοβολία. 

     Το κλασικό σχήμα της σκυθικής φαρέτρας με την πολεμική σημειολογία του παραμένει εν χρήσει αναλλοίωτο έως σήμερα, ειδικώς από τους κεντρο-Ευρωπαίους Εφιπποτοξότες, ιδιαιτέρως τους Μαγυάρους αδελφούς. Αποτελεί την προτίμηση όλων μας, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής, για την ιδιαίτερη χρηστικότητά του και κατασκευάζεται με μεγάλη επιτυχία από πολλές σύγχρονες ουγγρικές εταιρείες εξοπλισμού Παραδοσιακής Τοξοβολίας με αυθεντικά διακοσμητικά μοτίβα που "απηχούν" κυρίως το σκυθικό παρελθόν!

     Η φαρέτρα της Ομάδος μας ακολουθεί το παραδοσιακό σχήμα των σκυθικών φαρετρών και των φαρετρών του σιναϊτη εικονογράφου του 13ου αιώνος.

     Είναι κατασκευασμένη στην Ουγγαρία με βαρύ "λαδωμένο" δέρμα, "ραφτό", διακοσμημένη με "γλυπτά" σκυθικά διακοσμητικά μοτίβα. Φέρεται από πεζό και έφιππο και αναρτάται από δερμάτινο αναρτήρα ο οποίος, παρά το ότι δεν είναι εμφανής, φέρει ανάγλυφη διακόσμηση σκυθικού μοτίβου.