ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΙΠΠΗ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑ

4 ΑΙΧΜΕΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΩΝ ΜΟΓΓΟΛΙΚΩΝ ΒΕΛΩΝ

سلجوقیان روم

Saljūqiyān-e Rūm

Σουλτανάτο του Ρουμ

1077–1307

To Σουλτανάτο κατά την εποχή της μεγαλύτερης έκτασής του (λίγο πριν την Α' Σταυροφορία) σημειωμένο με γαλάζιο χρώμα

     «Το 1242, οι Μογγόλοι υπό τον στρατηγό Μπαϊτζού εφορμούν κατά του σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ρουμ (Ικονίου) στην Μικρά Ασία. Οι Σελτζούκοι, υπό τον ηττηθέντα σουλτάνο τους Καϊχοσρόη Β’ (1247-1245) δεν αντιμετώπισαν μόνοι τους Μογγόλους αλλά με την υποστήριξη των Τραπεζουντίων συμμάχων τους που είχε φροντίσει να τους στείλει ο, …επίσης, Βυζαντινός ηγεμόνας του Πόντου Μανουήλ Α’ ο «Στρατηγικότατος» της αλήστου φάρας των Κομνηνών! Για άλλη μια φορά το Βυζάντιο «έσκαβε τον τάφο του με τα νύχια του» και, βεβαίως, ο Ελληνισμός ακόμη …πληρώνει!

     Οι Μογγόλοι και πάλι εθριάμβευσαν στην περιοχή ενώ εξανάγκασαν τους ηττημένους Σελτζούκους να αναγνωρίσουν την κυριαρχία του Χανάτου των Ιλχανιδών Μογγόλων το οποίο ιδρύει επισήμως το 1256 ο Χουλέγκου Κχάαν. Και πάλι ένας μουσουλμάνος ιστορικός, ο Ιμπν Μπίμπι, στο «Βιβλίο των Σελτζούκων» θα περιγράψει και θα θρηνήσει για τον θρίαμβο των Μογγόλων, ενώ επεκτείνεται και στην περιγραφή της καταλήψεως από τους Μογγόλους της Σεβαστείας, της Δοκείας και της Καισαρείας.»

www.horsebackarcherygr.com

     H μάχη αυτή άφησε πίσω της πολλά διδάγματα, κυρίως, διδάγματα διπλωματικής λογικής τα οποία, μέχρι σήμερα, ατυχώς, ο Ελληνισμός δε φαίνεται να εννόησε! Εκτός, όμως, από διδάγματα διπλωματικής λογικής, η μάχη εκείνη άφησε στη μουσειακή συλλογή της Ομάδος μας και 4 σιδηρές αιχμές μογγολικών βελών που οι εφιπποτοξότες της στέππας τόξευσαν εναντίον των Σελτζούκων.

Οι 4 σιδηρές αιχμές μεσαιωνικών μογγολικών βελών.

     Συχνά, στη περίπτωση των μουσειακών συλλογών θαυμάζουμε το έκθεμα αλλά ποτέ δε φανταζόμαστε την περιπέτεια του εκθέματος να φθάσει έως το εκθετήριο, ώστε να μπορούν να το μελετήσουν αλλά και να το απολαύσουν οι μεταγενέστεροι! Στη περίπτωσή μας η μικρή , αυτή, "οικογένεια" των 4 αιχμών πέρασε στη μουσειακή συλλογή της Ομάδος μας εντελώς τυχαία, διαπραγματευόμενοι την αγορά δύο σαμανικών ενδυμασιών στο Ulaanbaatar. Περνώντας ένα ολόκληρο πρωϊνό ανάμεσα σε μογγολικούς πολιτιστικούς "θησαυρούς" παρέα με έναν σπουδαίο ντόπιο ειδικό και τον μεταφραστή μας, "συναντήσαμε" αυτές τις 4 ιστορικές αιχμές και αποφασίσαμε να τις φέρουμε μαζύ μας, στην Ευρώπη! Το ταξίδι των αιχμών προς την Ευρώπη (με ένα Tupolev της "Αeroflot" μέσω Μόσχας) δεν ήταν απρόσκοπτο...

    

Η ...ανήσυχη Χορηγός μας επί παντός μογγολικού μεταφορικού μέσου

"θηρεύουσα" πολιτιστικά αγαθά για την συλλογή μας!

     Οι εξαιρετικά λειτουργούσες τελωνειακές αρχές του κεντρικού αερολιμένος του Ulaanbaatar "Τσίγκις Χαν" σκανάρισαν με επιτυχία την βαλίτζα που τις περιείχε (μαζύ με άλλα σημαντικά πολιτιστικά αγαθά) και καθώς η νομοθεσία της Μογγολίας είναι πολύ αυστηρή (απαγορεύεται ακόμη και η εξαγωγή απλής ...πέτρας!) η κάτοχος της βαλίτζας (και Χορηγός της Ομάδος μας) ή οποία κλήθηκε στο τρίτο υπόγειο του αερολιμένος από μεγαφώνων, κατάφερε να πείσει την, ευγενέστατη, επί κεφαλής τελωνειακό περί των καλών της ...προθέσεων και να αναχωρήσει τελικώς προς Μόσχα μαζύ με την βαλίτζα (και τα όσα περιείχε...), αντί να καταλήξει σε κάποια ειρκτή της Μογγολίας, κάνοντάς μας να χάσουμε την Χορηγό! Ευτυχώς οι κυρίες μεταξύ τους συνεννοούνται ακόμη και σε επίπεδο πλήρους καταλύσεως μιας εθνικής Νομοθεσίας, πάντοτε προς χάρη του ιδίου του ...Πολιτισμού!

Κρανιακή κάψα σαμανιστικής λατρείας από την περιοχή (Αimag) Khuvsgul 

     Η ιστορική ταυτοποίηση και εκείνη της προελεύσεως των αιχμών έγιναν, όχι μόνον με τις πληροφορίες του ειδικού ντόπιου αλλά και με πολλές διασταυρώσεις στοιχείων και παραμέτρων. Η διαδικασία αυτή διήρκεσε μία τριετία ώσπου να καταλήξουμε θετικά και για την χρονολόγηση και για την προέλευση. Κατόπιν εντάξαμε τα 4 αντικείμενα στην μουσειακή μας συλλογή, αλλά ας μη φανταστεί κανείς ότι στο σημείο αυτό τελείωσε το χρέος μας απέναντι σ' αυτά τα νεοενταχθέντα μουσειακά αντικείμενα. Τώρα αρχίζει η πλέον σημαντική φάση η οποία δεν είναι άλλη από  τη συντήρηση και την έκθεσή τους!

Πρώτο μέλημα η μεγεθυντική μέτρηση.

     Μιλώντας για "συντήρηση", ο "ιθύνων νους" της συγκεκριμένης εφιπποτοξοτικής συλλογής επιμένει στην όσο το δυνατόν διατήρηση της φυσικής καταστάσεως κατά την εύρεση, ώστε ο μελετητής να προσλαμβάνει πλήρη πληροφόρηση ακόμη και περί των επικρατουσών συνθηκών στο σημείο της ευρέσεως. Αυτός ο ιδιότυπος "ιθύνων νους" ο οποίος στη τέταρτη δεκαετία της ζωής του σπούδασε Αρχαιολογία, παραμένει πείσμων θιασώτης του "in situ", θεράπων του θεματικού πλαισίου και των όσων τούτο μπορεί να πληροφορήσει. Όμως, το νερό προορίζεται και για τον ..."άκρατο οίνο" και εύκολα γίνεται παραδεκτή ακόμη και η αναγκαιότητα της Συντηρήσεως των αρχαιολογικών ευρημάτων, όταν πρόκειται να "παρατείνουμε" την "ζωή" τους και, δι' αυτής, την "ζωή" της ίδιας της Ιστορίας! Δεν θα μπορούσαμε, επί παραδείγματι, να ξεχάσουμε τη θετική έκπληξη που αισθανθήκαμε παρατηρώντας την εξαιρετική συντήρηση των μεταλλικών εκθεμάτων στα Βουλγαρικά Μουσεία όπου βρεθήκαμε για να μελετήσουμε τις παραστάσεις Θρακός Ιππέως. Ο επισκέπτης μένει εκστατικός προ της τελείας συντηρήσεως μεταλλικών εκθεμάτων απείρου κάλλους των οποίων η επέμβαση συντηρήσεως αγγίζει την τελειότητα της πρωτογενούς δημιουργίας του έργου. 

Έξοχα συντηρημένη, χρυσοποίκιλτη Θρακική περικεφαλαία.

     Οι Αρχαιολόγοι του "in vitro" εμφανίζουν μία ταξική "νεύρωση" η οποία περιφρονεί τους άλλους , τους, δήθεν, "μη Μύστες" του μεγάλου μυστικού του "αυθεντικού ξερολισμού" ξεχνώντας ότι ούτε ο Ερρίκος Σλήμαν, ούτε ο Στυλιανός Κουμούτσος (σίγουρα άγνωστός τους!) υπήρξαν "πτυχιούχοι" Αρχαιολόγοι! Όμως, όταν οι "πτυχιούχοι" όλου του Κόσμου συνέλθουν από την πλάνη της "αυθεντίας" τους θα καταφέρουν να αναγνωρίζουν ως ισότιμο και τον Συντηρητή στα χέρια του οποίου παραδίδεται η μακροβιότητα της Ιστορίας. Κι ένας τέτοιος Συντηρητής, είναι  Μέλος της Ομάδος μας, στην αποκαταστατική φροντίδα του οποίου παρεδώσαμε τη μία από τις τέσσερις μεσαιωνικές μογγολικές αιχμές, την πλέον βεβαρυμένη, εμπιστευόμενοι στην τέχνη του την μακροβιότητά της.

Η προς ...σωτηρίαν, επιλεγείσα αιχμή.

     Η αιχμή που επιλέξαμε να συντηρηθεί έχει συνολικό μήκος 9 εκατοστομέτρων εκ των οποίων τα 3,5 εκατοστόμετρα αποτελούν το στέλεχος το οποίο εμπήγνυται στον κορμό του βέλους. Είναι σιδηρά, κατασκευασμένη χειροποίητα "εν εκστρατεία", φέρει βαθύτατη οξείδωση και απώλεια δύο τμημάτων επί της ιδίας αιχμής, το ένα προς την κορυφή και το άλλο ακριβώς στην γωνίωση της βάσεως. Οι συγκεκριμένες απώλειες δεν φαίνεται να ωφείλονται σε προσκρούσεις ή άλλη χρήση, όσο σε φθοροποιό επίδραση περιβάλλοντος γειτνιάζοντος προς την συγκεκριμένη πλευρά της αιχμής, όσο αυτή βρίσκονταν ενταφιασμένη.

Η προς την κορυφή, απώλεια τμήματος Ø 2 χιλιοστομέτρων.

Η προς την κάτω γωνίωση, απώλεια τμήματος Ø 1 χιλιοστομέτρου.

     Εκτός από τις απώλειες αυτές, η καθολική και βαθύτατη οξείδωση του στελέχους της αιχμής, καθιστά εξ αρχής απογοητευτική την "μακροημέρευσή" του, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα:

Κατάσταση στελέχους της αιχμής.

Ο Συντηρητής και Μέλος της Ομάδος μας ανέλαβε με προθυμία να μας παρουσιάσει μια συντηρητική αγωγή σε γρήγορα "βήματα" ώστε να προληφθεί μια περαιτέρω επαύξηση της οξειδώσεως, αποκαθιστώντας, κατά το δυνατόν, την ήδη προξενηθείσα φθορά του υπό συντήρηση αντικειμένου.

     Και, βεβαίως, εν αρχή ην η προσεκτική παρατήρηση του αντικειμένου προκειμένου να εκτιμηθεί η παρούσα κατάστασή του ώστε να σχεδιασθεί και το είδος αλλά και "βάθος" της επεμβάσεως. Κυρίως, να διαγνωσθεί εγκαίρως η αντοχή των μερών του ώστε να αποφευχθεί επιδείνωση της φθοράς λόγω υπερβολικών χειρισμών επάνω στο ήδη ευαίσθητο "σώμα" του αντικειμένου.

      Στην περίπτωσή μας παρατηρείται μία οξείδωση 7ου βαθμού με σημαντική εναπόθεση αλάτων και συμπύκνωση ιζημάτων, πέραν των αποτμήσεων δύο τμημάτων.

     Κατ' αρχήν θα επιχειρηθεί μία εμβάπτιση του αντικειμένου σε ειδικό υγρό, προκειμένου να επιτευχθεί μία ταχύτερη αφαίρεση όσο το δυνατόν περισσοτέρων ιζημάτων.

     Θα ακολουθήσει μία προσεκτική επέμβαση με βουρτσάκι ώστε να αφαιρεθεί ίζημα και να πλησιάσουμε προς το μέταλλο. Το περιστρεφόμενο μαλακό βουρτσάκι θα μας επιτρέψει να αφαιρέσουμε με ασφάλεια μια πρώτη επίστρωση αλάτων.

     Μία ασημένια βελόνα θα βοηθήσει να διεισδύσουμε στο στρώμα των αλάτων χωρίς να κινδυνεύει το, κάτω από αυτό, μέταλλο του σώματος του αντικειμένου. Με την βοήθεια της ασημοβελόνας διαπιστώνουμε το βάθος διεισδύσεως της διαβρώσεως και, βάσει αυτού, καταλήγουμε ότι τα αποτετμημένα τμήματα ωφείλονται όχι σε πρόσκρουση της αιχμής αλλά σε γειτνίαση προς διαβιβρώσκον περιβάλλον. Επίσης παρατηρούμε ότι η ποιότητα του μετάλλου του σώματος είναι πολύ χαμηλή (επιτόπια κατασκευή της αιχμής). Νέο αλκοολούχο υγρό εμπλουτισμένο με σόδα και τρίψιμο με μαλακό περιστρεφόμενο βουρτσάκι θα μας επιτρέψει ακόμη βαθύτερη αφαίρεση ανεπιθυμήτων εναποθέσεων. Ξανά, πίσω, στην ασημοβελόνα για να προχωρήσουμε σε βάθος.

     Καθ΄ όλη την πρόοδο των εργασιών, ο Συντηρητής παρακολουθεί τα αποτελέσματα πολύ προσεκτικά με την βοήθεια του μεγεθυντικού φακού.

    Προς διευκόλυνση της στηρίξεως του αντικειμένου για περαιτέρω επεμβάσεις διαμορφώνουμε μία εύκαμπτη βάση ώστε να το τοποθετήσουμε επάνω της και, αφού το τοποθετήσουμε,

εναποθέτουμε χημικό αφαιρετικό ρύπων κι επιχειρούμε νέο, βαθύτερο καθαρισμό, με το περιστρεφόμενο βουρτσάκι μας, κρατώντας σταθερά το αντικείμενο, κάτι που μας διευκολύνει να κάνουμε η βάση του.

     Τώρα θα αρχίσουμε να προετοιμάζουμε ένα αντιβιοτικό μείγμα για να εμβαπτίσουμε μέσα σε αυτό το αντικείμενό μας.

     Αφήνουμε για ένα πεντάλεπτο την αιχμή στο αντιβιοτικό μείγμα και ακολούθως θα επιθέσουμε μία γέλη (κρέμα) δύο συστατικών, πριν συνεχίσουμε. 

     H συνέχεια ευνόητη. Αφού γίνει σωστή επίστρωση με τη βοήθεια ενός μικρού πινέλου της γέλης σε όλη την επιφάνεια της αιχμής, καθαρίζουμε με το περιστρεφόμενο βουρτσάκι μας. Αυτό το επαναλαμβάνουμε και για δεύτερη φορά.

     Με τη βοήθεια αερίου υπό πίεση η οποία κατεβάζει στους 0 C την θερμοκρασία του αντικειμένου, "παγώνουμε" την γέλη και καθαρίζουμε τα υπολείμματά της με το περιστρεφόμενο βουρτσάκι.

     Εν συνεχεία θα επιχειρήσουμε ακόμη μία επέμβαση αφαιρέσεως της υγρασίας επιφανείας του αντικειμένου με την βοήθεια εξωτερικής θερμότητος. Αφού εφαρμόσουμε τάλκη στην επιφάνεια του αντικειμένου θερμαίνουμε προσεκτικά πάνω από ένα ενεργό καρβουνάκι.

     Επαναλαμβάνουμε και από τις δύο πλευρές την ίδια διαδικασία και αφαιρούμε το περίσσευμα τάλκης με μία μικρή ψήκτρα και, κατόπιν, με το περιστρεφόμενο βουρτσάκι.

     Επαναλαμβάνουμε τις αφυγραντικές διαδικασίες πολύ επιμελώς και με τη βοήθεια της καύσεως ενός ρεσό, επαλείφουμε με παραφίνη το αντικείμενο.

     Τέλος, θα γυαλίσουμε προσεκτικά την επιφάνεια του αντικειμένου προσέχοντας πάντοτε να μην παραβιάσουμε τα όρια των αντοχών του προξενώντας ζημιά.



H 'EΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΙΠΠΟΤΟΞΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ' ευχαριστεί την Χορηγό μας για τον εμπλουτισμό της μουσειακής συλλογής μας αλλά  και τον Συντηρητή και Μέλος μας κ. Γεώργιο Αυγουστίδη για την φροντίδα συντηρήσεως των προσκτημάτων μας.