ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΓΩΡΥΤΟΥ
Ένα ακόμη εγχείρημα ιστορικής μελέτης των «Ελλήνων Κενταύρων»
Η ανακατασκευή ιστορικών αντικειμένων με
ακρίβεια αποτελέσματος εποχής, αποτελεί για την Ομάδα των «Ελλήνων Κενταύρων»
ακόμη ένα εκπαιδευτικό μονοπάτι αναπτύξεως όχι, απλώς, κατασκευαστικών
δεξιοτήτων αλλά σπουδής της ίδιας της Ιστορίας και των συνθηκών των διαφόρων
περιόδων της.
Μελετώντας και ανακατασκευάζοντας
«ψήγματα» Ιστορίας, ανεξαρτήτως τοπικών και χρονικών ιδιαιτεροτήτων, ο
ανακατασκευαστής υπεισέρχεται στη λεπτομέρεια των ιστορικών δεδομένων και
αντιλαμβάνεται βαθύτερα το παρελθόν ώστε να χαράξει ορθότερα το μέλλον, γι
αυτό, στους «Έλληνες Κενταύρους» κοπιάζουμε ώστε να διαθέτουμε την βαθύτερη και
σφαιρικότερη γνώση για όσα αφορούν στο εφιπποτοξοτικό και, ευρύτερα, στο
πολεμικό «αντικείμενο» της δράσεώς μας.
Έτσι, τη φορά αυτή, ο Αρχηγός της Ομάδος
μας καταπιάστηκε, όπως πάντα, με την ακριβή ανακατασκευή ενός ιστορικού αντικειμένου
μιας άλλης κουλτούρας: ενός οθωμανικού γωρυτού ή «Sadak» όπως λέγεται στη
τουρκική γλώσσα.
Σκοπός της συγκεκριμένης ανακατασκευής ήταν η συμπλήρωση ενός
παρελκομένου μελλοντικής εμφανίσεως της Ομάδος μας, με τη δέουσα ακρίβεια που
χαρακτηρίζει τις προσπάθειές μας. Άλλωστε είναι γνωστή η φροντίδα που δίνουμε
στην αξιοπιστία των εμφανίσεών μας οι οποίες, στο παρελθόν, έχουν επαινεθεί από
σοβαρούς και …αυστηρότατους κριτές.
Βασικός «οδηγός» μας υπήρξε η ειδική έκδοση του Πολεμικού Μουσείου της Κωνσταντινουπόλεως (Askerî Müze) στου οποίου τις πολύ πληροφοριακές σελίδες περιγράφονται οι σπουδαίες συλλογές που εκτίθενται στις αίθουσές του, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης της παραδοσιακής οθωμανικής τοξοβολίας την οποία, ακόμη και οι σημερινοί Τούρκοι, τιμούν ως μία κορυφαία εθνική τους Παράδοση. Ο μουσειακός, αυτός, «οδηγός, ευγενές δώρο του Φίλου της Ομάδος μας κ. Ευτύχη Τζιρτζιλάκη προς τη Βιβλιοθήκη των «Ελλήνων Κενταύρων», μας έδωσε πολλές σημαντικές «απαντήσεις» σε καίρια κατασκευαστικά ερωτήματα σχετικά με τον, υπό ανακατασκευή, γωρυτό μας.
Πρότυπο της ανακατασκευής μας υπήρξε ένα σύγχρονο αντίτυπο οθωμανικού γωρυτού του 17ου αιώνος το οποίο είχε την ευγένεια να προσφέρει προς την Ομάδα μας ο Δήμαρχος Σκούταρι-Κωνσταντινουπόλεως το 2012, όταν βρέθηκε εκεί ως επίσημη προσκλεκλημένη η Ομάδα των «Ελλήνων Κενταύρων» προκειμένου να μετάσχει σε διεθνείς αγώνες Παραδοσιακής Τοξοβολίας στους οποίους Μέλη μας βραβεύθηκαν για τις τοξευτικές τους επιδόσεις.
Ο φιλόξενος κ. Δήμαρχος δε θα μπορούσε να φαντασθεί το πόσο χρήσιμο υπήρξε το ευγενές δώρο του τούτη τη στιγμή που εμείς οι Έλληνες χρειαστήκαμε να εμβαθύνουμε στη μελέτη των δικών του Παραδόσεων, όπως στην Ιστορία του ανθρώπινου Πολιτισμού είναι επιβεβλημένη η αμφιθεατρική γνώση του Κόσμου που ερμηνεύει εθνικές συμπεριφορές, τις κάνει σεβαστές κι εγκαθιδρύει σχέση επικοινωνίας των Ανθρώπων.
Βάσει, λοιπόν, αυτού του προτύπου ο ανακατασκευαστής Αρπάλυκος, φιλοτέχνησε το πατρόν που απετέλεσε το «θεμέλιο» της όλης προσπαθείας.
Το βασικό χρυσοκέντητο, βελούδινο, ύφασμα της ανακατασκευής μας αγοράσθηκε στη «Σκεπαστή Αγορά» (Kapalıçarşı) της Κωνσταντινουπόλεως, πολλά χρόνια πριν την ίδρυση της Ομάδος μας ως μέρος των προσωπικών μελετητικών συλλογών του Ιδρυτού των «Ελλήνων Κενταύρων».
«Σύμβουλος» αγοράς του συγκεκριμένου υφάσματος υπήρξε, μεταξύ άλλων, εκείνη τα εποχή, ένα πολύ αξιόπιστο, γαλλόγλωσσο, έργο με τίτλο «L’ art de Byzance et de l’ Islam» (εκδ. “Elsevier”, 1979, Paris-Bruxelles) το οποίο (σελ. 440) περιέχει μία περιγραφική αναφορά στα υφάσματα των οθωμανικών δυναστειών και στις τεχνοτροπικές τους ιδιαιτερότητες. Σε αυτή, λοιπόν, την αναφορά μαθαίνουμε ότι οι Οθωμανοί ηγεμόνες προσέδιδαν μεγάλη σημασία στη ποιότητα των υφασμάτων και των κεντημάτων, επάνω σε αυτά, με βασικά χρωματικά φόντι το κίτρινο, ερυθρό και κυανούν, ενώ αποσαφηνίζει ότι το χρυσοκέντημα σε ερυθρά βελούδα (κεντί μπαστί) αναπτύσσεται τον XVII αιώνα.
O ανθοδιάκοσμος και του υφάσματος που απετέλεσε τη ανακατασκευαστική βάση υλικού του οθωμανικού γωρυτού μας, αναλύεται επακριβώς από μία γερμανόγλωσση έκδοση με τίτλο «Islamische Kunst am Mittelmeer» (εκδ. Ernst Wasmuth, 2007, Bruxelles) στο κεφάλαιο του οποίου, υπό τον τίτλο «Spiegelungen des Paradieses: floraler Dekor in der islamischen Kunst» («Καθεφτίσματα του Παραδείσου: ο ανθοδιάκοσμος στην ισλαμική Τέχνη, σ. 245) η σχέση Ισλάμ-ανθοδιακόσμου χαρακτηρίζεται από μία αταβιστική αντίληψη παραδείσιων κήπων: «Η ιδέα του κήπου κατείχε στην ιστορία του ισλαμικού πολιτισμού μία ιδιαίτερη σημασία…». Και το δικό μας βελούδινο ύφασμα είναι από τα πλέον αντιπροσωπευτικά σε βουργουνδιανό ερυθρό με ανθοδιάκοσμο κεντημένο με χρυσή μεταλλική κλωστή!
Και η κυρίως εργασία αρχίζει από τον Αρπάλυκο στο εργαστήριό του στο οποίο η αγαπημένη του Εριθέλγη συνεχώς διαμαρτύρεται ότι δεν υπάρχει χιλιοστό ελεύθερο για να …μελετήσει τα μαθήματά της. Έτσι, μετά τη σχεδίαση του πατρόν, αυτό θα τοποθετηθεί επάνω σε ένα φύλλο δέρματος-μεμβράνης η οποία θα αποτελέσει τη «βάση» επάνω στην οποία θα «χτισθεί» το όλο δημιούργημα.
Στο δέρμα-μεμβράνη θα σχεδιασθεί προσεκτικά το ίχνος του πατρόν.
Τώρα, θα απομακρυνθεί το πατρόν για να ξεκινήσει η κοπή του δέρματος-μεμβράνης στο ίχνος του πατρόν.
Η κοπή του δέρματος-μεμβράνη ξεκινά προσεκτικά ακολουθώντας το σημειωμένο ίχνος του πατρόν.
Τώρα το δέρμα-μεμβράνη είναι κομμένο και το κεντρικό του τμήμα το οποίο αντιστοιχεί στο ακριβές ίχνος του πατρόν.
Τώρα αρχίζουν τα υπεύθυνα και …δύσκολα, με το σχεδιασμό, βάσει του πατρόν, του τμήματος υφάσματος που θα κοπεί για να μας δώσει το πρώτο (εσωτερικό) επίπεδο του γωρυτού ο οποίος έχει και ένα δεύτερο (εξωτερικό) επίπεδο με επιπρόσθετες θέσεις βελών. Με βάση την αξιοποίηση του γεωμετρικότερου και καταλληλότερου τμήματος του υφάσματος, παρατηρούμε ότι στο κάτω μέρος «περισσεύει» ένα μικρό κέντημα το οποίο, αν αφεθεί, στο τελικό αποτέλεσμα θα έχουμε μια κακαίσθητη «χοντράδα» στο κάτω άκρο του γωρυτού, λόγος για τον οποίο θα πρέπει να αφαιρεθεί αυτό το περισσευούμενο κέντημα.
Το υπό αφαίρεση κέντημα μας δίνει μιαν εικόνα της επίπονης αρχικής εργασίας της χρυσοκεντήστρας (ή, συνηθέστερα, του χρυσοκεντηστή) που με ακρίβεια και στερεωτική τέχνη «πάταγε» τη βελονιά του.
Αυτή η επεμβατική φάση είναι, πραγματικά, απαιτεί τη μέγιστη προσοχή αφού η χρυσοκλωστή είναι τόσο σκληρή και καλά στερεωμένη που κάθε αδεξιότητα στην αφαίρεσή της μπορεί να τραυματίσει ανεπανόρθωτα το ήδη, από το χρόνο, εξασθενημένο βελούδο.
Μετά από κάποια ώρα προσεκτικής αφαιρέσεως, το ανεπιθύμητο κέντημα δεν υπάρχει, πια!
Μετά την αφαίρεση του κεντήματος, ακόμη μία επαλήθευση της καλής εφαρμογής του πατρόν στο «ωφέλιμο», πια, ύφασμα προκειμένου να αρχίσει να κόβεται κι αυτό.
Τώρα θα αρχίσει να κόβεται το κομμάτι του κυρίως υφάσματος το οποίο θα αποτελέσει το εσωτερικό επίπεδο του γωρυτού. Μια ανάσα κι ο Αρπάλυκος αρχίζει το κόψιμο ενός ιστορικού κομματιού από το οποίο θα αναπαραχθεί κάτι ακόμη ιστορικότερο.
Βεβαίως, επειδή στο κόψιμο των υφασμάτων τα λάθη δεν επανορθώνονται και ο Αρπάλυκος αυτό το ξέρει πολύ καλά, φρόντισε να κόψει το ύφασμα αφήνοντας τόση «χάρη» ώστε με οικονομία υφάσματος να φέρει το κομμένο, ωφέλιμο, τμήμα στο ακριβές σχήμα του πατρόν. Άλλωστε, το μεγάλο υπόλοιπο του κομμένου υφάσματος θα αξιοποιηθεί πολλαπλώς σε παρελκόμενα και άλλες κατασκευές.
Στο ήδη κομμένο δέρμα-μεμβράνη επαληθεύεται η αντιστοιχία του κομμένου υφάσματος ώστε όταν συγκολληθούν και ξακρισθεί το ύφασμα να εμφανίζεται ένα ενιαίο σώμα με αντιστοιχία ίχνους προς εκείνο του αρχικού πατρόν.
To δέρμα-μεμβράνη θα βραχεί ελαφρά για να διευρυνθούν οι πόροι του και να δεχθεί καλύτερα την επίστρωση κόλλας (που θα ακολουθήσει).
Ο Αρπάλυκος θα επιστρώσει στο δέρμα-μεμβράνη την κόλλα με ένα πλατύ πινέλο σε μία ομοιογενή στρώση.
Σιγά-σιγά και με πολύ προσοχή στη σύμπτωση των ιχνών δέρματος-μεμβράνης και υφάσματος, ο Αρπάλυκος θα απλώσει και θα επικολλήσει το ύφασμα επάνω στο δέρμα-μεμβράνη. Το άπλωμα θα πρέπει να γίνει εξ αρχής προσεκτικά παρά το ότι κατόπιν θα ακολουθήσει ακόμη λεπτομερέστερη διευθέτηση.
Τώρα, το ήδη επιστρωμένο ύφασμα διευθετείται ώστε μην υπάρχουν κυματισμοί ή άλλες ατέλειες επιστρώσεως.
Η επόμενη φάση στη περίπτωσή μας γίνεται πρωθύστερα αλλά αυτό είναι κάτι που επιτρέπεται για τον Αρπάλυκο ο οποίος είναι αρκετά έμπειρος τεχνίτης. Κανονικά, μετά την παραπάνω φάση, ένας οποιοσδήποτε τεχνίτης θα έπρεπε να βάλει στη πρέσα τα δύο, κολλημένα πια, σώματα και όταν στεγνώσουν, ως ένα «ξερό» πια σώμα, να συνεχίσει με ξάκρισμα ώστε να φινιριστεί το ίχνος τους σύμφωνα με το πατρόν. Όμως, ο Αρπάλυκος με τη δεξιότητα που τον διακρίνει μπορεί να ξακρίσει και το υγρό, ακόμη, σώμα των δύο συγκολλημένων υλικών χωρίς τον κίνδυνο αυτά να μετατοπισθούν.
Το ξάκρισμα θα γίνει με πολύ προσοχή και θα προσεχθεί ώστε το τελικό αποτέλεσμα των δύο συγκολλημένων σωμάτων να αποδίδει επακριβώς το ίχνος του αρχικού πατρόν.
Το ενιαίο και ξακρισμένο, πια, βασικό σώμα του γωρυτού θα τοποθετηθεί ανάμεσα σε δύο επίπεδες και σκληρές επιφάνειες οι οποίες θα παίξουν ρόλο πρέσας.
Η πρέσα, θα το αποδώσει στεγνό και συμπαγές ως «θεμέλιο» για τη συνέχιση του «κτισίματος» της υπόλοιπης ανακατασκευής.
Η διαδικασία της στερεώσεως προϋποθέτει συγκόλληση με κόλλα, ραφή με ειδική κερωμένη κλωστή και επικάλυψη με δερμάτινο ρέλι. Η κόλλα πρέπει να τοποθετηθεί με λεπτό πινέλο πολύ προσεκτικά ώστε να αποφευχθούν λερώματα και κακοτεχνίες.
Όταν η κόλλα ελαφρώς στεγνώσει, το ρέλι θα αρχίσει να εφαρμόζεται στη περίμετρο του γωρυτού και θα στρώνεται προσεκτικά ώστε να διατρέχει ομαλώς την καμπυλότητα του περιγράμματος.
Κατόπιν θα αρχίσει η προετοιμασία του ραψίματος με κερωμένη κλωστή ξεκινώντας με τη διάνοιξη τρυπών με το σουβλί.
Και με τη τελευταία βελονιά ο γωρυτός "διαγράφει" πια την ολοκληρωμένη παρουσία του παρουσία του.
Aπό το διαθέσιμο κομμάτι λεπτού δέρματος, πολύ προσεκτικά κι ευθυγραμμισμένες θα κοπούν οι στενές λωρίδες που θα αποτελέσουν το περιφερειακό εξωτερικό ρέλι συνδέσεως των δύο σωμάτων του γωρυτού.
Με ένα λεπτό πινέλο θα στρωθεί, κατ' αρχήν, η κόλλα που θα συγκρατήσει εσωτερικά τα δύο σώματα του γωρυτού.
Με πολύ προσοχή θα"συνδεθούν" τα δύο σώματα ώστε να συμπέσουν ακριβώς. Ακολούθως θα "πρεσσαρισθούν" ώστε η συγκόλληση να είναι πλήρης.
Θα ακολουθήσει η προετοιμασία και εφαρμογή του τρίτου, εξωτερικού και κάτω γωνιαίου σώματος του γωρυτού το οποίο προέρχεται από το ίδιο, κυρίως, παλαιό ύφασμα.
Θα προετοιμαστεί και θα ραφτεί προσεκτικά ως προς τις καμπύλες του περιγράμματος το χρυσό διακοσμητικό ρέλι του.
Το ρέλι όταν ραφτεί θα ξακριστεί ώστε να μη περισσεύει ούτε ίνα.
Τώρα, το εξωτερικό τρίτο σώμα του γωρυτού είναι έτοιμο για τοποθέτηση.
Πριν ξεκινήσει η διαδικασία της στερεώσεως, καλόν είναι να επαληθευθεί η σύμπτωση περιγραμμάτων στο σημείο που θα τοποθετηθεί.
Μετά την επιτυχή συγκόλληση, ο γωρυτός τοποθετείται και πάλι στη πρέσσα για καλύτερη στερέωση του τρίτου εξωτερικού σώματος που μόλις τοποθετήθηκε.
Εν τω μεταξύ, από το ίδιο παλαιό ύφασμα θα κοπούν και οι αορτήρες που θα προστεθούν ώστε ο γωρυτός να μπορεί να κρέμεται από τη ζώνη.
Τώρα ήρθε η ώρα να τοποθετηθεί το περιφερειακό δερμάτινο ρέλι που θα συγκρατεί και τα τρία σώματα του γωρυτού.
Η κόλλα κι εδώ θα τοποθετηθεί πολύ προσεκτικά για να προ-στερεώσει τσακισμένο το ρέλι μέσα στο οποίο θα στερεωθούν τα επί μέρους τρία σώματα του γωρυτού.
Όταν η κόλλα ελαφρώς στεγνώσει, το ρέλι θα αρχίσει να εφαρμόζεται στη περίμετρο του γωρυτού και θα στρώνεται προσεκτικά ώστε να διατρέχει ομαλώς την καμπυλότητα του περιγράμματος.
Όπου χρειασθεί, το στρώσιμο θα ακολουθήσει τη καμπυλότητα με μικρές κάθετες εγκοπές.
Η σακοράφα θα πρωταγωνιστήσει εδώ ώστε η κερωμένη κλωστή να περάσει από τις τρύπες που άνοιξε το σουβλί και να στερεώσει σταθερά ανάμεσα στο ρέλι και τα τρία σώματα του γωρυτού.
Η φάση αυτή, επειδή αποτελεί ένα ουσιαστικό "φινίρισμα" συναρμογής των τριών σωμάτων του γωρυτού απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς προς αποφυγή κακοτεχνιών.
Τα περάσματα της κλωστής θα πρέπει να καταλήγουν σε ένα ομοιογενές και σταθερό αποτέλεσμα.
Ιδιαίτερη η προσοχή στην ενσωμάτωση των αορτήρων στα προβλεπόμενα σημεία ώστε ο γωρυτός φερόμενος να διατηρεί την πρέπουσα κλίση χωρίς να κινδυνεύουν να αδειάσουν τα βέλη του.
Και ο Αρπάλυκος φροντίζει κι εδώ να επιτύχει σωστή και ασφαλή εγκαθίδρυση αλλά και στερέωση των αορτήρων του δημιουργήματός του.
Αλλά το ερώτημα είναι, "γιατί" ένας οθωμανικός γωρυτός κατασκευασμένος από έναν σύγχρονο Έλληνα Στρατιώτη που ακολουθεί τις Παραδόσεις των ομοτέχνων του της Αναγεννήσεως; Μα, διότι και ένας Έλληνας Στρατιώτης της Αναγεννήσεως μη διαθέτοντας Πατρίδα και κράτος, μη διαθέτοντας δικό του τυποποιημένο οπλισμό και αναγκασμένος να μάχεται τον Οθωμανό αρπάζοντας ξένα όπλα, ασφαλώς και δε θα δίσταζε να αρπάξει και έναν γωρυτό ο οποίος, στη περίπτωσή μας αυτό θα συμβολίζει, την απελευθέρωση ενός Έθνους δια της αρπαγής των όπλων του αντιπάλου! Είθε, δε και αυτό να το αντιληφθούν οι σημερινοί υπόδουλοι ρωμιοί οι οποίοι προσδοκούν το μάνα εξ ουρανού, μοιραίοι και άοπλοι στη διάθεση πάνοπλων εχθρών έξω από τα "σπίτια" τους αλλά και, πλέον, μέσα σε αυτά!
