ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΦΙΠΠΗ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑ

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΥ

Μέρος Α'

     Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να διευθύνουμε σωστά και να απολαύσουμε την οδήγηση ενός οχήματος εάν δεν εννοήσουμε τους διευθυντικούς μηχανισμούς του και τα αισθητήρια μέσα μέσω των οποίων διεγείρονται και λειτουργούν. Το ίδιο συμβαίνει και με την ιππευτική κατά την οποία ουδέποτε θα καταφέρουμε να την ασκήσουμε σωστά εάν δεν εννοήσουμε, προηγουμένως, την νευροφυσιολογία του Ίππου ώστε να την υπηρετήσουμε ορθοτομώντας μιαν αποτελεσματική επικοινωνία μαζύ του.

     Ξεκινώντας την προσέγγισή μας στην νευροφυσιολογία του Ίππου, επιλέξαμε και μεταφράσαμε προς χάρη των Μελών της Ομάδος μας το 10ο κεφάλαιο ενός πολύ σημαντικού βιβλίου το οποίο μελετά το φαινόμενο του ...Κενταύρου, επικαλούμενο το διαχρονικό αυτό, περί ιππευτικής, αλληγόρημα.

    

Η ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΙΠΠΑΣΙΑΣ

Με την ακούσια βοήθεια του Dr. James Rooney

________________

Μετάφραση από το βιβλίο :

"Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ"

Πώς η ταχύτητα του Ίππου και η ευφυία του Ανθρώπου

διεμόρφωσαν το ίχνος της Ιστορίας

Bjarke Rink

The Long Riders’ Guild Press

2004

__



     Επιχειρώντας μία βαθύτερη παρατήρηση του Κενταύρου [σ.μ.: ο Συγγραφέας εννοεί  την ίδια την Ιππασία], θα καθοδηγηθούμε από τα συμπεράσματα μιας μελέτης που πραγματοποίησε ένας ξεχωριστός άνθρωπος : o Dr. James Rooney, ένας φημισμένος Kτηνίατρος ο οποίος, κατά την δεκαετία του ’70 διεξήγαγε μία έρευνα σχετική με το νευρικό σύστημα του Ίππου ανακαλύπτοντας την άκρη του μίτου ενός αινίγματος που αναζητούσε απάντηση στο γιατί ο Ίππος υπακούει και ανταποκρίνεται καλύτερα σε λεπτές εντολές απ΄ ό,τι σε βίαιες οι οποίες πάντα είναι καταστροφικές.

     Εμείς, ψάχνοντας το βιολογικό υπόστρωμα της ιππευτικής διαδικασίας, καταλήγουμε ότι, πολύ περισσότερο από το να συμβουλευόμαστε τα υπάρχοντα  εγχειρίδια, είναι απαραίτητο να ερευνούμε συνεχώς την σύγχρονη επιστήμη για νέα στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να επεκτείνουν τα μέχρι τώρα όρια της ανθρώπινης αντιλήψεως για την ψυχολογία και φυσιολογία του Ίππου. Και, προκειμένου να το επιτύχουμε δεν κρίνεται αρκετό, απλώς, να μεταφράζουμε, να μεταγράφουμε και να συμφωνούμε με την ήδη υπάρχουσα σχετική βιβλιογραφία. Αν θέλουμε πράγματι να γεφυρώσουμε το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των παρωχημένων παλαιών πρακτικών και των συγχρόνων ιππευτικών αντιλήψεων είναι απαραίτητο να ιππεύουμε, να μελετούμε και να ερευνούμε. Έτσι, ας συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε σ’ αυτό το στενό, δύσβατο και κακοφωτισμένο «μονοπάτι» που μπορεί, εν τέλει, να μας απελευθερώσει από αυταπάτες ή και να μας οδηγήσει στη φώτιση.

     Αλλά, πριν βυθιστούμε μέσα σε βαθύτερα «νερά» προχωρημένης ιππευτικής φιλοσοφίας, ας αναλύσουμε την νευρολογία του Ίππου η οποία καθορίζει την Ιππασία και η οποία περιγράφεται στην θαυμάσια έρευνα του Dr. James Rooney, καθηγητού της Κτηνιατρικής Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania.

     Αυτή η εξαιρετική μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Equus” το 1974, υπό τον τίτλο : « Riding Reflex Chains» («Διαδρομές αντανακλαστικών της Ιππασίας») καταλήγοντας σε μία σημαντική αποκάλυψη : ο Ίππος αντιδρά στις εντολές του Ιππέως μέσω μιας διαδρομής φυσικών ανακλαστικών που καλούνται «τυπικές αντιδράσεις εξηρτημένων αντανακλαστικών». Μέσα από μία συστηματική εκπαίδευση ο ΄Ιππος εξοικειώνεται με τις εντολές του Ιππέως ώστε να αντιλαμβάνεται , κατά περίπτωση , τι ζητά ο αναβάτης του και κάτι ακόμη : με την εκπαίδευση ο Ίππος τυποποιεί τις εντολές αυτές τόσο βαθιά μέσα του ώστε να αντιδρά αυτοματικά σε ένα ‘κοντινό’ απροσδιόριστο ερέθισμα σαν να είχε δεχθεί την κανονική εντολή (κάτι σαν το αυτοματικό κλείσιμο των ματιών προ του κινδύνου ή την σιελόρροια κατά την προσέγγιση ή σκέψη φαγητού). Αν διαθέτουμε καλή σχέση επικοινωνίας με τον Ίππο κι επιτυγχάνουμε ευπρόσδεκτες από την φυσιολογία του Ίππου εντολές, τότε ο Ίππος δεν θα συνδράμει απλώς αλλά θα υπακούει.

     Αυτή η ιδιαίτερη πληροφορία η οποία προκύπτει μετά από επιστημονική έρευνα καθίσταται ικανή να εδραιώσει μία νέα σταθερή βάση πλήρους ταυτίσεως των αντιληπτικών μηχανισμών Ίππου και Ιππέως. Και η ταύτιση αυτή οδηγεί σε μία,  φυσιολογικώς, ορθή ίππευση η οποία, πιθανώς εξ ενστίκτου, επιχειρείται από τους νομάδες των κεντρο-ασιατικών στεπών μετά από πολλές χιλιετίες στενής συμβιώσεως με τον Ίππο.

     Τα στοιχεία αυτά συμφωνούν και με τα επαναστατικά αξιώματα του Caprilli  [σ.μ. : Ιταλός Λοχαγός Federico Caprilli 8 Απριλίου 1868 - 6 Δεκεμβρίου 1907] τα οποία, κατ’ ευφημισμόν, απεκλήθησαν «Ιταλικό» ή «εμπρόσθιο κάθισμα». Και λόγω των στοιχείων τα οποία ήδη ανεπτύξαμε, μόνον οι Ιππείς-υπερπηδητές εμποδίων υιοθέτησαν, κάποτε, τα διδάγματα του Caprilli αλλά λόγω της γενικής ελλείψεως επιστημονικής γνώσεως οι περί Ιππικής ιδέες του δεν έγιναν πλήρως κατανοητές στην εποχή του για να εγκαταλειφθούν πλήρως αργότερα.

     Από την έρευνα του Dr. James Rooney προκύπτει καθαρά ότι στην Ιππασία υπάρχουν πολύ περισσότερα από την χρήση των χειρών, των ποδών και του καθίσματος του Ιππέως καθώς και την συνδρομή των «βοηθημάτων» όπως οι εγκεντρίδες και το μαστίγιο, αυτά τα τρομακτικά ανθρωπο-επινοήματα τα οποία, όταν χρησιμοποιούνται ως «μέσα» εξαναγκασμού σε κίνηση ή στάση του Ίππου προξενούν τις αρνητικές εικόνες ιππεύσεως τις οποίες συχνά βλέπουμε. Προκειμένου να επιτύχουμε μία επιτυχή ίππευση, όπως προσφυώς ο Dr. James Rooney επεσήμανε, είναι σημαντικό να εννοήσουμε τον συντονιστικό μηχανισμό του Ίππου ώστε να επωφεληθούμε από αυτόν. Και, αφορμώμενος από αυτό το σημείο, ο Ιππέας θα πρέπει να μάθει να αναπτύσσει μιαν  «αλυσίδα» εντολών η οποία θα πυροδοτήσει την  αντίστοιχη «αλυσίδα» αντανακλαστικών του Ίππου ως μία νευρολογική διαδικασία η οποία εντοπίζεται περισσότερο στην λειτουργία των σημερινών υπολογιστών και, όχι όπως πολλοί νόμιζαν νομίζουν μέχρι σήμερα, στους νόμους της συμβατικής μηχανικής!

     Όπως είδαμε μέχρι τώρα, προκειμένου να επιτύχουμε μία συγκεκριμένη αντίδραση ή μία «αλυσίδα» κινητικών αντιδράσεων, ο Ιππέας θα πρέπει (ακόμη και εάν δε το γνωρίζει) να ερεθίσει τα αυτοματικά ανακλαστικά  τα οποία προγραμματίζονται από το νευρικό σύστημα του ζώου όταν αυτό διάγει φυσικά. Αυτά τα ανακλαστικά θα πρέπει να ομαδοποιούνται σε έναν κώδικα αλληλουχίας ιππεύσεως, κατά το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ίππου. Αυτό σημαίνει ξεκάθαρα ότι η Ιππασία είναι μία διαδικασία αμφίδρομης διδασκαλίας κι εκπαιδεύσεως κατά την οποία, ο μεν Ιππέας εκπαιδεύεται να προκαλεί τις αλυσιδωτές αποκρίσεις των ανακλαστικών του Ίππου και ο Ίππος εκπαιδεύεται να αντιλαμβάνεται και να αποκρίνεται στον κώδικα εντολών του Ιππέως.

     Αλλά, ας συνεχίσουμε να πατάμε στα «χνάρια» τα οποία άφησε πίσω του ο Dr. James Rooney. « Ο ερεθισμός των φυσικών αντανακλαστικών του Ίππου σχετίζεται με δύο σημεία της σπονδυλικής στήλης τα οποία, αντιστοίχως, συντονίζουν την κίνηση των εμπροσθίων σκελών του (cervical dilation - διεύρυνση μεσοσπονδυλίων διαστημάτων αυχένος) και των οπισθίων σκελών του (lumbar dilation - διεύρυνση μεσοσπονδυλίων διαστημάτων οσφύος). Αυτά τα δύο σημεία αποτελούν διευρύνσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος το οποίο ξεκινά από τον εγκέφαλο, διατρέχει ολόκληρη την σπονδυλική στήλη και καταλήγει στον κόκκυγα και στην ουρά. Όταν σημειώνεται ερεθισμός κάποιου αισθητηρίου νεύρου, προκαλούνται εκείνα τα αλυσιδωτά αντανακλαστικά τα οποία καθορίζουν την κινητική κατάσταση του Ίππου κάνοντάς τον να βαδίσει, να τροχάσει, να καλπάσει ή και να μεταβάλλει την διεύθυνση και ή την ταχύτητά του» μας εξηγεί ο Dr. James Rooney. Αλλά, πώς αυτό συνδέεται με τις εντολές που πρέπει να δώσει ο Ιππέας προκειμένου να καταφέρει τις σωστές αποκρίσεις, αντανακλαστικές αντιδράσεις, του Ίππου του;

     Οι άνθρωποι διαθέτουμε έναν παρόμοιο αντανακλαστικό μηχανισμό –προγραμματικό μηχανισμό- που μας επιτρέπει να βαδίζουμε ενώ συγχρόνως μιλάμε, ή, να οδηγούμε ένα αυτοκίνητο ενώ συγχρόνως αναλύουμε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα που είδαμε χθες με έναν φίλο ενώ, χρησιμοποιούμε το αριστερό χέρι για να διευθύνουμε το τιμόνι του αυτοκινήτου μας όταν με το δεξί αλλάζουμε ταχύτητες, αποσυμπλέκοντας με το αριστερό πόδι κι επιταχύνοντας με το δεξί, χωρίς να σταματούμε να ελέγχουμε με τα μάτια την κυκλοφορία και τους σηματοδότες, κοιτάζοντας τους καθρέφτες μας, πάντοτε χωρίς να χάνουμε ούτε μία λέξη στη κουβέντα που εξακολουθούμε, παρά ταύτα, να συνεχίζουμε! Αυτές οι αλυσιδωτές και αλληλένδετες ενέργειες γίνονται μηχανικά, χωρίς να τις σκεφτόμαστε μία προς μία αλλά ως μία ενιαία ενότητα, ενώ διανοητικώς είμαστε επικεντρωμένοι στον ποδοσφαιρικό αγώνα και, αντιθέτως, εάν επιχειρήσουμε να τις ξεχωρίσουμε θα καταλήξουμε σε εμπλοκή. Μπορούμε, λοιπόν, να ονομάσουμε όλη αυτή την αλληλουχία χειρισμών μας ως «εξηρτημένα αντανακλαστικά αυτοκινητιστικής οδηγήσεως» τα οποία επιτυγχάνονται μετά από μία χρονοβόρο διαδικασία πρακτικής εξασκήσεως.

     Ας πάρουμε, τώρα, μια βαθειά ανάσα και ας εξετάσουμε ένα πρακτικό παράδειγμα διαδρομής ιππικών αντανακλαστικών, όταν, με μία ελαφρά πίεση δίνουμε εντολή στον Ίππο να ξεκινήσει να βαδίζει. Οι νευρικές απολήξεις υποδοχέων του Ίππου οι οποίες βρίσκονται τοποθετημένες κατά μήκος του θώρακος και που θα μεταδώσουν ένα ηλεκτρικό μήνυμα στην αυχενική διεύρυνση, αντιλαμβάνονται την εντολή των ποδών του Ιππέως. Εκ τούτου, ένα νευρικό ερέθισμα εκπέμπεται προς τον καμπτήρα μυ των ποδών απελευθερώνοντας μία χημική ουσία (ακετυλοχολίνη) η οποία προκαλεί την συστολή του μυός με αποτέλεσμα την προς τα εμπρός κίνηση. Τα νεύρα που εμπλέκονται στην κίνηση ονομάζονται κινητικά. Προκειμένου να επιτευχθεί σταθερός βηματισμός προς τα εμπρός θα πρέπει να διατηρείται μία εναλλακτική διαδραστικότητα του μεν καμπτήρος μυός ωθούντος προς τα εμπρός το σκέλος του δε εκτείνοντος μυός έλκοντος προς τα οπίσω το σκέλος. Η αλληλουχία των μυϊκών αντιδράσεων η οποία συντονίζει τον βηματισμό ονομάζεται «αντανακλαστική δράση» (“reflex action”). Και …προσοχή : ΜΗ σκεφθείτε να προσπεράσετε αυτή την σελίδα διότι αυτό το μέρος της νευροφυσιολογίας της Ιππασίας έχει ισότιμη αξία για την Ιππική όπως έχει το «Περί Ουρανού» σύγγραμμα του Αριστοτέλους για την Φυσική. Γι αυτό, συνεχίστε να μελετάτε τα όσα ακολουθούν!

     Ασφαλώς, θα επισημάνατε ήδη ότι οι νευρικές απολήξεις υποδοχέων του Ίππου αντιλαμβάνονται την εντολή των ποδών του Ιππέως εκπέμποντας την πληροφορία στην οσφυϊκή διεύρυνση η οποία μετατρέπει την εντολή σε μία αντανακλαστική απαντητική κίνηση – απαρχή της κινητικής διαδικασίας. Όπως εξηγεί ο Dr. James Rooney, αυτό σημαίνει ότι η κάμψη κι έκταση –πρόσω και οπίσω κίνηση- που κανονίζουν την βάδιση, τον τροχασμό και τον καλπασμό μπορεί να ελέγχονται αποκλειστικώς από την αυχενική διεύρυνση και την οσφυϊκή διεύρυνση χωρίς την άμεση εμπλοκή σ’ αυτή την διαδικασία του εγκεφάλου του Ίππου. Αυτό σημαίνει αυτοματική δράση. Αλλά γεννάται το εύλογο ερώτημα, πώς ο εγκέφαλος του Ίππου παρεμβαίνει στον αυτοματικό συντονισμό της κινητικής καταστάσεώς του;    

     Ο Dr. James Rooney συνεχίζει: « Σε ένα εγκεφαλικό πεδίο, κάτω από την παρεγκεφαλίδα, υπάρχει μία ομάδα νεύρων υπεύθυνων για τον συντονισμό και την ρύθμιση της κινητικής καταστάσεως του Ίππου. Η ομάδα αυτή καθορίζει τους βηματισμούς (βάδην, τροχασμό και καλπασμό) καθώς και την διαδοχή κινητικής διατάξεως των σκελών.»  Επί παραδείγματι, αν ένας Ίππος παραμένει σε κατάσταση χαλαρής βοσκής και για κάποιον λόγο αποφασίσει να κινηθεί προς μια άλλη κατεύθυνση για να πιει νερό, κατά την επιλογή του δρομολογίου και των μεταβολών μέχρι του σημείου ποτίσματος,  ο εγκέφαλος θα αποφασίζει έχοντας την δική του συμμετοχή αλλά η συνέχεια της διαδικασίας θα επιτυγχάνεται αυτόματα από την αυχενική διεύρυνση και την οσφυϊκή διεύρυνση.

     Κατά την άποψή μου, o Dr. James Rooney ο οποίος είναι ένας Κτηνίατρος δεν υπεισέρχεται βαθύτερα στην σχέση μεταξύ ανθρώπινης και ιππείας κινητικότητος, η οποία συνιστά και την νευροφυσιολογία της Ιππασίας, διότι η κατά φύση διαδραστικότητα μεταξύ Ιππέως και Ίππου δεν εμπίπτει, προφανώς, στην περιοχή μιας διακεκριμένης κτηνιατρικής ερεύνης, ούτε το συγκεκριμένο τμήμα μπορεί να αποτελέσει μέρος της ανθρώπινης νευροφυσιολογίας. Επί του παρόντος, η νευροφυσιολογία της ιππευτικής φαίνεται να αποτελεί «πεδίο του ουδενός» στην παγκόσμια επιστημονική Κοινότητα. Βεβαίως οι Ιππιατροί διεξάγουν έρευνες σχετικές με τους Ίππους ενώ οι Ιατροί με τους Ανθρώπους αλλά, μέχρι στιγμής, κανείς δεν φαίνεται να απασχολείται με την σχέση των δύο διαφορετικών νευροφυσιολογιών κατά την ιππευτική κάτι που αποτελεί την «ιππευτική νευροφυσιολογία».

     Σε αυτό το βιβλίο μετέφερα εκείνα τα σημεία των παρατηρήσεων του Dr. James Rooney τα οποία θεώρησα ως πλέον ενδιαφέροντα υπό το πρίσμα των αντανακλαστικών που παράγονται κατά την διαδραστική σχέση συνεργασίας Ανθρώπου και Ίππου. Εναπόκειται, πλέον, στην παγκόσμια ιππική Κοινότητα να επιχειρήσει να αναλύσει το φαινόμενο της Ιππασίας το οποίο απετέλεσε κυρίαρχο κατά την διαμόρφωση της ανθρώπινης Ιστορίας και, ασφαλώς, θα εξακολουθήσει να παίζει σημαντικό ρόλο στο μέλλον.

Ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον Καθηγητή κ. Θεόδωρο Αντίκα, επίτιμο Μέλος της "ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΦΙΠΠΟΤΟΞΟΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ" για την πολύτιμη συμβολή του στην ακριβή απόδοση των επιστημονικών όρων του κειμένου και ειδικώς για την άμεση ανταπόκρισή του καθ' ην στιγμήν ήταν έτοιμος να αναχωρήσει για την Γαλλία όπου είναι προσκεκλημένος από την "Γαλλική Ομοσπονδία Ιππασίας" ως επίσημος Ιππιατρός της μεγάλης διοργανώσεως "Grand Prix" Ιππικού Τριάθλου. Εν αντιθέσει προς την "Ελληνική (;) Ομοσπονδία (;) Ιππασίας(;)" η οποία αγνοεί οιονδήποτε και ο,τιδήποτε σχετικό προς την Ιππική, η διεθνής ιππική Κοινότητα τιμά τον Έλληνα Καθηγητή κ. Θεόδωρο Αντίκα ο οποίος, με την  σειρά του, τιμά και την παγκόσμια Ιππασία και την Πατρίδα μας.