ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΤΕΛΗ
ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ...
Ένας στοχασμός του Εφιπποτοξότη
και Εκπαιδευτή υπό επίβλεψη
των "Ελλήνων Κενταύρων",
Μηνά Α.
Τσομπανιάν.
Μπορεί να ηττηθώ;
Ρώτησε ένας εφιπποτοξότης.
- Πάντοτε μπορεί
κανείς να ηττηθεί, λέει ο παλαιός χρησμός. Όμως, στην διάρκεια προσεχούς μάχης
σου, θα σκοτωθεί ο χειρότερος εχθρός σου.
- Ο "χειρότερος
εχθρός" μου είναι ο εαυτός μου…, ανταπάντησε ο νεαρός ιππέας.
Το 376 ο Αυτοκράτορας
Βάλης στην Κωνσταντινούπολη έλαβε μια ανησυχητική είδηση. Συναυτοκράτορας του
ρωμαϊκού κράτους με τον αδελφό του, ο Βάλης είχε μεγάλη εμπειρία από προβλήματα
στα σύνορα, αλλά αυτό που συνέβαινε τώρα δεν είχε προηγούμενο. Μακριά στο Βορρά,
πέρα από τις όχθες του Δούναβη, χιλιάδες πανικόβλητοι πρόσφυγες εγκατέλειπαν
φοβισμένοι τα αγροκτήματα και χωριά τους, για να γλιτώσουν από τι; Δεν γνώριζαν
ακριβώς τι όπως λέει ο ιστορικός Αμμιανός. «Μια μέχρι τώρα άγνωστη φυλή
ανθρώπων είχε εμφανιστεί από κάποια μακρινή γωνιά της Γης, ξεριζώνοντας και
καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμα της σαν ανεμοστρόβιλος που κατεβαίνει από
τα ψηλά βουνά». Ήταν μια εύστοχη περιγραφή. Οι ξένοι αυτοί ήταν έφιπποι τοξότες
που ορμούσαν καλπάζοντας στη μάχη διέγραφαν κύκλους γύρω από τον εχθρό,
έστελναν πάνω του μια βροχή από βέλη κι ύστερα υποχωρούσαν με ταχύτητα προς τις
γραμμές τους. Κανένας δεν είχε ξαναδεί τόσο ικανούς ιππείς, ενωμένους με τα
άλογα τους, καρφωμένους πάνω στις σέλες τους -οι συγγραφείς πάσχιζαν να βρουν
την κατάλληλη περιγραφή- έτσι που ο άνθρωπος και άλογο έμοιαζαν ένα, λες και
είχαν ζωντανέψει οι μυθικοί Κένταυροι.
Κανένας δεν ήξερε από
πού ερχόταν η φυλή του Αττίλα. Ο λαός έλεγε παλαιότερα ζούσαν πέρα από τα όρια
του γνωστού κόσμου πολύ πιο πέρα από το τέλος του Εύξεινου Πόντου εκεί που
ξεκινάει η αχανής στέπα. Γιατί και πότε έφτασαν εκεί; Γιατί ξεκινήσανε να
κινούνται προς την Δύση; Απαντήσεις σε τούτα τα ερωτήματα είχαν να δώσουν μόνο
οι λαϊκές παραδόσεις.
Μια μέρα, μια δαμάλα
των Ούννων που την είχε τσιμπήσει μια αλογόμυγα άρχισε να τρέχει στα βαλτώδη
νερά και διέσχισε τον πορθμό. Ο βοσκός την ακολούθησε χιλιόμετρα μέσα στο έλος,
ανακάλυψε ξηρά, γύρισε πίσω και το ανακοίνωσε στην φυλή, που έσπευσε να
οργανώσει μια επιδρομή στα δυτικά. Η ιστορία αυτή δεν δίνει καμία ουσιαστική
απάντηση, αφού πολλές φυλές και πολιτισμοί απέδιδαν τις ρίζες τους σε ένα
ζώο-οδηγό. Έτσι οι ιστορίες αυτού του τύπου δεν ικανοποιούσαν κανέναν. Για να
γεμίσουν το κενό, οι δυτικοί συγγραφείς πρότειναν πολλές ανυπόστατες θεωρίες.
Οι Ούννοι είχαν σταλεί από τον θεό ως τιμωρία, είχαν πολεμήσει στο πλευρό του
Αχιλλέα στον τρωικό πόλεμο και άλλα τόσα. Ωστόσο, μια πλευρά της
θεωρίας τους ρίζωσε και άνθησε. Οι Ούννοι του Αττίλα, υποστήριζε ότι ήταν
απόγονοι μιας φυλής που ήταν γνωστοί με το όνομα Χσιουνγκ Νου.
Οι Χσιουνγκ Νου ήταν η
πρώτη φυλή που ίδρυσε μια αυτοκρατορία πέρα από τα σύνορα της Κίνας, στην
Κεντρική Ασία, στην σημερινή Μογγολία που εκμεταλλεύθηκε έναν τρόπο ζωής πού
ήταν νέος στην ανθρώπινη ιστορία, τον ποιμενικό νομαδισμό, όπως ονομάζεται.
Ένας νέος κόσμος έγνεφε σε αυτούς τους βοσκούς: Ένας ωκεανός από χορτάρι, η
στέπα, που εκτείνεται κατά μήκος της Ευρασίας, από την Ματζουρία, μέχρι της
Ουγγαρία, σε μήκος 6.000 χιλιομέτρων. Οι βοσκοί έπρεπε να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν
τα βοσκοτόπια με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Το κλειδί για τον πλούτο των
λιβαδιών το άλογο, το οποίο εξημέρωσαν
και εξέθρεψαν σε μια περίοδο 1000 ετών, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί
ένα νέο υποείδος, ένα κοντόχοντρο, δασύτριχο , ανθεκτικό και υπάκουο ζώο που
παρείχε ανεκτίμητη βοήθεια στον έλεγχο των κοπαδιών, στην μετακίνηση στο κυνήγι
και στον πόλεμο.
Οι ποιμενικοί νομάδες
ήταν επίσης πολεμιστές και διέθεταν ένα φοβερό όπλο. Το σύνθετο αντίκυρτο τόξο
που το σχέδιο του αποτελεί μαζί με το σπαθί και το πολυβόλο ένα από τα όπλα που
άλλαξαν τον κόσμο. Το τόξο ονομάζεται αντίκυρτο επειδή όταν δεν είναι
οπλισμένο, λυγίζει ανάποδα. Όταν τεντωθεί και οπλιστεί, μπορεί να απελευθερώσει
εκπληκτικά ποσά ενεργείας. Συνεπώς, προς τα τέλη της πρώτης χιλιετίας π.χ.χ., ο
ποιμενικός νομαδισμός στις στέπες εξελισσόταν σε ένα σύνθετο νέο τρόπο ζωής για
τους βοσκούς, εδραιώνοντας μια νέα αυτοκρατορία και, πιθανότατα, την
σπουδαιότερη πριν από την άνοδο της Μογγολικής που ήταν εκείνη των Χσιουνγκ
Νου.
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ
ΕΦΙΠΠΟΥ ΤΟΞΟΤΗ
Δεν μας προκαλεί
κατάπληξη γιατί οι έφιπποι τοξότες είχαν τόση μεγάλη επιτυχία στα πεδία των
μαχών, για να εξετάσουμε όμως την τεχνική και συνεπώς επιτυχία τους, πρέπει να
αφήσουμε στην άκρη της προκαταλήψεις και να δείξουμε τον απαιτούμενο σεβασμό
για να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε γιατί στην ιστορία οι έφιπποι τοξότες
δημιούργησαν τόσο τρομερές εντυπώσεις.
Η δύναμη τους (μας)
βασιζόταν (βασίζεται) σε τέσσερα στοιχεία:
• Μια αρχαία τέχνη, την έφιππη τοξοβολία
• Το νέο τύπο ενός πανάρχαιου όπλου, το
τόξο
• Μια νέα τεχνική σε επίπεδο τακτικής
• Ηγεσία
Σε ολόκληρη την
Ευρασία, για σχεδόν 2.000 χρόνια, η έφιππη τοξοβολία, ως στρατιωτική τεχνική
κρατούσε δέσμιους τους αστικούς πολιτισμούς μέχρι που η πυρίτιδα εξάλειψε τον
έφιππο τοξότη από την ιστορία τόσο αμετάκλητα όσο και τον Ιάπωνα σαμουράι η τον
Ελβετό λογχοφόρο. Μέσα σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η τέχνη που
καθόριζε τους νομάδες πολεμιστές εγκαταλείφθηκε και σχεδόν ξεχάστηκε,
παραμένοντας ζωντανή μόνο στις αφηγήσεις εκείνων που είχαν συναντήσει τέτοιους
εχθρούς στην μάχη. Οι έφιπποι τοξότες δεν είχαν αφήσει κάποιο βιβλίο οδηγιών,
μετά την εξαφάνιση τους, κανένας δεν ήξερε πώς ακριβώς πραγματοποιείται η
έφιππη τοξοβολία - πώς βγάζεις τα βέλη από την φαρέτρα, τα περνάς στην χορδή
και τα εκτοξεύεις ξανά και ξανά, ενώ καλπάζεις με το άλογο, και μάλιστα σε
σχηματισμό μάχης. Κανένας δεν είχε δοκιμάσει να το κάνει. Και η αλήθεια είναι
πως περιλάμβανε κάτι περισσότερο από την επιδεξιότητα. Η αναβίωση αυτής της παλιάς
τέχνης οφείλεται εξ ολοκλήρου σε έναν άνθρωπο τον Κάσσαι Λάγιος ο οποίος είναι
ο πρώτος αληθινός έφιππος τοξότης στην Ευρώπη μετά την αναχώρηση των Μογγόλων
το 1242. Μια μέρα, καλπάζοντας ξέφρενα, ο Κάσσαι έφτασε σε μια απότομη
λοφοπλαγιά. Το "Πειραχτήρι" όπως έλεγε το άλογο του σταμάτησε. Στην
απρόσμενη ακινησία, ο Κάσσαι κοίταξε γύρω του. Βρισκόταν σε μια κοιλάδα χωρίς
έξοδο, με πλευρές τόσο στενές που νόμιζε ότι εάν άπλωνε τα χέρια του θα τις
άγγιζε οπού σκέφτηκε:
"Αποδεχόμενος την
γλυκιά μοναξιά της εκούσιας εξορίας, θα μπορούσα να αποσυρθώ από αυτόν το
θορυβώδη αιώνα και να αναπτύξω την έφιππη τοξοβολία μέχρι τελειότητας."
Μετά από 20 χρόνια
συνεχούς εξάσκησης και αποκομίζοντας από τον ίδιο την σπουδαία τεχνική του,
προτείνει: O ιππέας πρέπει να μάθει να διαχωρίζει το επάνω από το κάτω μέρος
του σώματος του, να εξασκεί την πάρθια βολή ενώ ο κορμός περιστρέφεται 180 μοίρες, να αντιμετωπίζει
τις χειρότερες συνθήκες βροχή, λάσπη, παγωμένο έδαφος εν ανάγκη να ρίχνει
γρήγορα το ένα βέλος μετά το άλλο, να περνάει τα βέλη στην χορδή μόνο με την
αίσθηση της αφής, ενώ οι κανονικοί τοξότες χρησιμοποιούν το σημάδι αυτή η
τεχνική είναι άχρηστη επάνω στο άλογο. Η απάντηση είναι ότι ο εφιπποτοξότης
πρέπει να τραβήξει την χορδή φέρνοντας το βέλος στο στήθος -στο κέντρο των
συναισθημάτων- στην συνέχεια να αφήσει το ένστικτο να διαλέξει την στιγμή που
θα απελευθερώσει την χορδή. Και αυτό γιατί υπάρχει μια σωστή στιγμή μέσα στο
χάος της κίνησης. Έρχεται στο σημείο εκείνο του καλπασμού όταν κανένα από τα
τέσσερα πόδια του αλόγου δεν αγγίζει το έδαφος, ένα κλάσμα του δευτερολέπτου
όπου επικρατεί γαλήνη. Ωστόσο ο εγκέφαλος δεν έχει τον χρόνο να αντιληφθεί
συνειδητά αυτή την στιγμή. Δεν μπορεί να υπάρξει σκέψη η ανάλυση. Υπάρχει μόνο
δράση.
Κλείνοντας ας δούμε
τώρα την τεχνική αυτή στο πεδίο της μάχης: Φανταστείτε έναν στρατό έφιππων
Ούννων αντιμέτωπο με έναν στρατό καλά θωρακισμένων Σαρματών, Γότθων, η Ρωμαίων,
δεν έχει σημασία. Οι Ούννοι είναι πιο ελαφρώς οπλισμένοι και ίσως δεν διαθέτουν
καμία θωράκιση. Θα βασιστούν στην ταχύτητα και ταχυβολία τους. Αν και μπορούν
να ιππεύσουν χωρίς σέλα, τα άλογα τους είναι σελωμένα και -κατά την άποψη μου-
έχουν αναβολείς από δέρμα η σχοινί. Οι Ούννοι της πρώτης γραμμής είναι
χωρισμένοι σε δύο συντάγματα, που το καθένα απαρτίζεται από περίπου 1000 άντρες
ενώ πίσω τους βρίσκονται δεκάδες ιππήλατες άμαξες φορτωμένες με εφόδια, δηλαδή
πολλές εκατοντάδες αναπληρωματικά τόξα και τουλάχιστον 100.000 βέλη.
Ηχεί μια σάλπιγγα. Τα
άλογα γνωρίζουν την τακτική και τα δυο συντάγματα -που βρίσκονται εκτός του
βεληνεκούς των εχθρών, περίπου 500 μέτρα μακριά- σχηματίζουν δύο τεράστιες
μάζες, στροβιλιζόμενα αργά σε αντίθετη κατεύθυνση το ένα μετά το άλλο, σαν
καταιγίδα που πρόκειται να ξεσπάσει, σηκώνοντας δυσοίωνα σύννεφα σκόνης αθόρυβα
αν εξαιρέσεις τους βαρείς γδούπους των οπλών επάνω στο χορτάρι. Άλλο ένα
σάλπισμα και οι 2000 άντρες, χρησιμοποιώντας το ελεύθερο χέρι τους παίρνουν 7,
8, ίσως 9 βέλη ανάλογα με τις ικανότητες και την εμπειρία του καθενός.
Ακούγεται ένα τρίτο
σάλπισμα. Τώρα τα συντάγματα των πολεμιστών αυξάνουν τον ρυθμό τους,
καλπάζοντας σε κύκλους με διάμετρο 200-300 μέτρα, περιμένοντας την κατάλληλη
στιγμή. Τα άλογα ξέρουν τι πρόκειται να ακολουθήσει. Η ένταση κορυφώνεται.
Δίνεται το σύνθημα της επίθεσης. Από την εξωτερική πλευρά κάθε περιστρεφόμενης
μάζας, ξεχωρίζει μια γραμμή πολεμιστών που κατευθύνεται καλπάζοντας προς την
ακίνητη γραμμή των αμυνομένων. Οι υπόλοιποι ακολουθούν. Η απόσταση μειώνεται
στα 150 μέτρα και οι πρώτοι εφιπποτοξότες σημαδεύουν συγκεντρώνοντας τα βέλη
τους χαμηλά πάνω από τα κεφάλια όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή η απόσταση
μειώνεται στα 100 μέτρα οι μπροστινοί έχουν περάσει ένα δεύτερο βέλος στην
χορδή, τα άλογα τους τώρα στρίβουν και καλπάζουν παράλληλα με την γραμμή των εχθρών
και οι ιππείς στρέφονται παράλληλα με το έδαφος και ρίχνουν ξανά και ξανά όλα
αυτά μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Σε πέντε δευτερόλεπτα 1000 βέλη μπορούσαν να
χτυπήσουν 200 εχθρούς με 1000 ακόμα να ακολουθούν στα επόμενα πέντε. Με αυτόν
τον ρυθμό μιλάμε για 12.000 βέλη το λεπτό που αντιστοιχεί σε δέκα πολυβόλα.
Φυσικά τα περισσότερα θα εξοστρακιστούν, αλλά είναι σίγουρο πως εκατοντάδες
γιατί όχι ίσως χιλιάδες από αυτά θα βρουν κενό ανάμεσα στις ασπίδες, πάνω στους
θώρακες μέσα στα ανοίγματα για τα μάτια ή μπορεί ακόμα να διαπεράσουν και την
σιδερένια θωράκιση. Οι αμυνόμενοι από τις πίσω γραμμές τρέχουν μπροστά για να
πάρουν την θέση των πεσόντων, αλλά στην συνέχεια και αυτοί πέφτουν νεκροί.
Εν κατακλείδι, πριν
καιρό όταν ξεκίνησα την έφιππη τοξοβολία με ρώτησαν πολλοί συγγενείς και φίλοι:
- Ωραία όλα αυτά αλλά
ποιο το νόημα αφού δεν τοξεύεις εναντίον κάποιου εχθρού.
Απάντησα:
- Τοξεύω εναντίον του
χειρότερου και πιο επικίνδυνου εχθρού, εκείνου που με στοιχειώνει σχεδόν όλα τα
βράδια, που ξεπηδά από την άβυσσο του υποσυνείδητου, εγώ και όπως όλοι οι
εναπομείναντες εφιπποτοξότες προ πάντων τοξεύουμε εναντίον του ατελή εαυτού
μας…
ΜΗΝΑΣ A. ΤΣΟΜΠΑΝΙΑΝ
Εφιπποτοξότης - Εκπαιδευτής υπό επίβλεψη
