ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΟΚΕΤΟΥ

 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΟΚΕΤΟΥ 

     

Με αφορμή ερωτήματα αγαπητού Ιππαγωγού ο οποίος αναμένει ευτυχές γεγονός στον Σταύλο του, αναρτάται το συνοπτικό Υπόμνημα Τοκετού Ίππου που ακολουθεί, συντεταγμένο από τον υπογράφοντα ΜΗ Ιππιατρό, ΜΗ ειδικόν επιστήμονα, αλλά επί χρόνια "ακροατή"- μαθητή του Καθηγητή Ιππιατρού, αειμνήστου Θεοδώρου Γ. Αντίκα (DVM, PhD) από την σοφία του οποίου απεκόμισε πολλά και ουσιώδη ώστε κατόπιν να καταφέρει να εκπαιδεύσει και χειριστεί 102 Ίππους διατηρώντας τους υγιείς και ευημερούντες!

1. Εισαγωγή

Σκοπός του παρόντος υπομνήματος είναι να καθοδηγήσει τον Ιππαγωγό φοράδος στην ασφαλή και επιτυχή διεξαγωγή του τοκετού μέσα σε έναν παραδοσιακό Ελληνικό Σταύλο. Η φυσιολογική διάρκεια κυήσεως κυμαίνεται γύρω στις 340 ημέρες. Η σωστή προετοιμασία του χώρου και η ελάχιστη αλλά σωστή παρέμβαση είναι κρίσιμες για την υγεία της φοράδος και του νεογνού.

2. Προετοιμασία Σταύλου

- Καθαρίστε και απολυμάνετε πλήρως τον Σταύλο 1-2 εβδομάδες πριν τον αναμενόμενο

  τοκετό.

- Απομακρύνετε ροκανίδια, πριονίδια ή άλλα λεπτά υποστρώματα.

- Δημιουργήστε παχύ στρώμα καθαρού άχυρου (τουλάχιστον 30-40 cm).

- Φροντίστε για σωστό αερισμό χωρίς ρεύματα και με επαρκή φωτισμό.

- Απομακρύνετε αιχμηρά αντικείμενα, κάδους, σιδερένια σημεία ή προεξοχές.

3. Προγεννητική Φροντίδα Φοράδος

- Παρέχετε ισορροπημένη διατροφή με αυξημένη ενέργεια τις τελευταίες 6 εβδομάδες.

- Εμβολιάστε σύμφωνα με το πρόγραμμα (τέτανος, γρίπη, ρινοπνευμονίτιδα).

- Αποπαρασιτώστε 3-4 εβδομάδες πριν τον τοκετό.

- Ελέγξτε τα πέταλα. Αν η φοράδα είναι νευρική ή ο χώρος περιορισμένος, αφαιρέστε τα 

  2-3 εβδομάδες πριν τον τοκετό. Αντικαταστήστε τα κατά προτίμηση με ελαστικά

  ιπποσάνδαλα.

- Καθαρίστε την ουρά και την περιοχή του περινέου με χλιαρό νερό και ήπιο σαπούνι.

4. Ενδείξεις Επικείμενου Τοκετού

- Οίδημα μαστού και εμφάνιση «κεριού» στις θηλές 24-48 ώρες πριν.

- Χαλάρωση συνδέσμων ουράς και διεύρυνση περινέου.

- Νευρικότητα, περπάτημα, ξάπλωμα και συχνές ματιές στην κοιλιά.

- Πτώση θερμοκρασίας σώματος έως 0,5°C λίγες ώρες πριν.

5. Φάσεις Τοκετού

Φάση Ι:   Προετοιμασία – διαρκεί 30 λεπτά έως 6 ώρες. Η φοράδα παρουσιάζει 

                ανησυχία.

Φάση ΙΙ:  Εξώθηση – διαρκεί 10 έως 30 λεπτά. Η γέννηση πρέπει να ολοκληρωθεί χωρίς

                βοήθεια.

Φάση ΙΙΙ: Αποβολή πλακούντoς – εντός 3 ωρών. Ο πλακούντας πρέπει να παραδοθεί 

                στον Ιππιατρό προς έλεγχο.

6. Παρέμβαση και Επιπλοκές

- Μην επεμβαίνετε αν δεν υπάρχει πρόβλημα. Η υπερβολική παρέμβαση προκαλεί 

  στρες.

- Καλέστε Ιππιατρό αν:

   * Έχουν περάσει περισσότερα από 30’ από τη ρήξη του ύδατος χωρίς πρόοδο.

   * Φαίνεται μόνο ένα άκρο ή ασυνήθιστη θέση εμβρύου.

   * Η φοράδα εξαντλείται χωρίς αποτέλεσμα.

- Διατηρείτε καθαρά πανιά, απολυμαντικό, ιώδιο και λάδι, πάντα διαθέσιμα.

7. Νεογέννητο Πουλάρι

- Καθαρίστε τα ρουθούνια και το στόμα αμέσως.

- Αφήστε τον ομφάλιο λώρο να σπάσει φυσικά και απολυμάνετέ τον με ιώδιο 2–5%.

- Το πουλάρι πρέπει να σηκωθεί μέσα σε 1 ώρα και να θηλάσει εντός 2 ωρών.

- Ελέγξτε για αποβολή  μ ε κ ο ν ί ο υ*  και θερμοκρασία σώματος (37,5–38,5°C).

8. Μεταγεννητική Φροντίδα Φοράδος

- Ελέγξτε για πλήρη αποβολή του πλακούντος. Κρατήστε τον για εξέταση.

- Παρακολουθήστε τη θερμοκρασία και τη συμπεριφορά της φοράδος.

- Παρέχετε ήπια σίτιση και καθαρό νερό.

- Επαναφέρετε σταδιακά τη συνήθη διατροφή μετά από 24 ώρες.

9. Υποδομή και Υλικά

- Σταύλος διαστάσεων τουλάχιστον 4x4 μ., χωρίς ρεύματα.

- Δάπεδο από χώμα ή μαλακή ανθεκτική επιφάνεια, με καλή αποστράγγιση.

- Υπόστρωμα: καθαρό άχυρο (σιταριού ή κριθαριού).

- Καθημερινός καθαρισμός μετά τον τοκετό για 7 ημέρες.

10. Παράρτημα

• Πίνακας καταγραφής τοκετού (ημερομηνία, διάρκεια, ώρα γεννήσεως, φύλο 

  πουλαριού).

• Πρόγραμμα εμβολιασμών φοράδος και πουλαριού.

• Βασικό φαρμακευτικό κυτίο Σταύλου.

• Ενδεικτικός πίνακας διατροφής τελευταίου μηνός κυήσεως.

• Σχεδιάγραμμα φυσιολογικής θέσεως εμβρύου.

11. Υπόστρωμα Σταύλου κατά τον Τοκετό

Το κατάλληλο υπόστρωμα στον Σταύλο κατά τον τοκετό της φοράδος είναι κρίσιμο για την υγεία της μητέρας και του νεογνού. Ειδικώς, σε παραδοσιακούς Ελληνικούς Σταύλους, όπου το περιβάλλον είναι κλειστό και οι επιφάνειες συχνά χωμάτινες ή τσιμεντένιες, η επιλογή πρέπει να εξασφαλίζει ασφάλεια, θερμότητα και ευκολία καθαρισμού.

α. Κίνδυνος από κατανάλωση άχυρου

Η φοράδα που τρέφεται καθημερινώς με χόρτο μπορεί να καταναλώσει μέρος του άχυρου από ανία ή περιέργεια, ιδίως εάν έχει περιορισμένο χώρο ή τροφή. Το άχυρο είναι φτωχό σε θρεπτικά συστατικά και δύσπεπτο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εντερική απόφραξη (κολικό), αφυδάτωση ή μείωση ορέξεως.

β. Πρακτικές λύσεις

- Προτίμησε άχυρο βρώμης ή κριθαριού αντί σιταριού.

- Εξασφάλισε επαρκή παροχή καλής ποιότητας χόρτου, ώστε η φοράδα να μην αναζητά     τροφή  στο υπόστρωμα. 

- Καθάριζε συχνά το στρώμα για να αποφεύγεται η μούχλα και η σκόνη.

- Εάν χρησιμοποιηθεί άχυρο, προτίμησε διπλή στρώση:
   1. Κάτω στρώση: ροκανίδι υψηλής καθαρότητος (χωρίς σκόνη) για απορρόφηση υγρασίας.
   2. Πάνω στρώση: καθαρό άχυρο για θερμότητα και άνεση.

γ. Πίνακας συγκρίσεως υλικών υποστρώματος

Υλικό Υποστρώματος	Κίνδυνος	Σχόλιο / Προτεινόμενη Χρήση
Άχυρο σιταριού	Υψηλός – δύσπεπτο, κίνδυνος κολικού	Να αποφεύγεται, ειδικά πριν και μετά τον τοκετό
Άχυρο βρώμης ή κριθαριού	Μέτριος	Χρήση μόνο αν υπάρχει επαρκές χόρτο, συχνός έλεγχος.
Ροκανίδι (χωρίς σκόνη)	Πολύ χαμηλός	Καλή επιλογή για καθαριότητα και ασφάλεια νεογνού αλλά μόνον ως καθαρό και χωρίς σκόνη.
Μείγμα καθαρού ροκανιδιού + άχυρου	Ελάχιστος	Ιδανική λύση για θερμότητα και απορροφητικότητα

δ. Συμπέρασμα

Για τοκετό σε παραδοσιακό Ελληνικό Σταύλο, η ασφαλέστερη επιλογή είναι το απολύτως καθαρό και χωρίς σκόνη και ξένα σώματα ροκανίδι ή ο συνδυασμός καθαρού και χωρίς σκόνη και ξένα σώματα ροκανιδιού με καθαρό άχυρο βρώμης/κριθαριού και ποτέ σιταριού. Έτσι διασφαλίζονται η υγιεινή, η ασφάλεια και η θερμότητα του πουλαριού, χωρίς τον κίνδυνο καταπόσεως ακαταλλήλων ουσιών ή τραυματισμού.

* Το  μ ε κ ό ν ι ο   είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος του τοκετού την οποία θα πρέπει να προσέχουμε και δεν είναι τίποτε άλλο από τα πρώτα κόπρανα του νεογέννητου πουλαριού, δηλαδή το   π ρ ο γ ε ν ν η τ ι κ ό  εντερικό περιεχόμενο που έχει συσσωρευτεί στο έντερο του εμβρύου κατά τη διάρκεια της κυήσεως. Πρόκειται για μία παχύρρευστη, σκουρόχρωμη (μαύρη ή σκούρα καφέ) ουσία, χωρίς μυρωδιά, που αποτελείται από:

• χολή,

• κύτταρα από το εντερικό τοίχωμα,

• αμνιακό υγρό που έχει καταπιεί το έμβρυο,

• βλέννες και άλλα μεταβολικά προϊόντα.

Φυσιολογικώς, το πουλάρι αποβάλλει το μεκόνιο μέσα στις πρώτες 1–3 ώρες μετά τη γέννηση, συνήθως μετά τον πρώτο θηλασμό. Ο πρωτόγαλος (το πρωτόγαλα της φοράδος) περιέχει φυσικές ουσίες (λακτόζη, μαγνήσιο) που βοηθούν την εντερική κινητικότητα και διευκολύνουν την αποβολή του.

Αν το μεκόνιο δεν αποβληθεί εγκαίρως, προκαλεί:

• κολικούς στο πουλάρι,

• φούσκωμα της κοιλιάς,

• ανησυχία, κύλισμα στο έδαφος, αποτυχία θηλασμού,

• σε σοβαρές περιπτώσεις, απόφραξη του εντέρου (επείγουσα κατάσταση).

Αν το πουλάρι δεν έχει αποβάλει μεκόνιο εντός 3–4 ωρών, ο Ιππαγωγός μπορεί να:

• χορηγήσει υπόθετο γλυκερίνης ή ήπιο υποκλυσμό με χλιαρό νερό και λάδι,

• ενθαρρύνει το θηλασμό, ώστε να διεγερθεί το έντερο.
  Σε επίμονες περιπτώσεις απαιτείται άμεση ιππιατρικήεπέμβαση.

Το   μ ε κ ό ν ι ο  είναι το πρώτο “καθάρισμα” του εντέρου του πουλαριού, ήτοι, ένα φυσιολογικό και αναγκαίο στάδιο προσαρμογής του από την ενδομήτρια στη μεταγεννητική ζωή.

Αριστοτέλης Ηρ. Καλέντζης