ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
ΔΕΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ
ΣΤΗΝ ΤΟΞΟΒΟΛΙΑ
Το κινεζικό ιδεόγραμμα του νερού και σύμβολο του Κομφουκιανισμού
«Οι ανώτεροι άνθρωποι δεν ανταγωνίζονται παρά μόνον στην Tοξοβολία»[3,7]. Με αυτή την φράση των «Αναλέκτων» του, ο Κομφούκιος ξεχωρίζει μία από τις έξι ευγενείς ανατολικές τέχνες και την αναγορεύει σε επιτρεπτό «στίβο» ανταγωνισμού, αποδίδοντάς της ιδιαίτερο προνόμιο. Όμως, ποιους εννοεί ως «ανώτερους» ανθρώπους; Σε ποιους, ακριβώς, εμπιστεύεται το δικαίωμα του ανταγωνίζεσθαι, αναγνωρίζοντάς τους ότι δεν θα το ευτελίσουν;
Ο Κινέζος κοινωνικός φιλόσοφος Κομφούκιος (孔夫子, Κουνγκ Τζου ή Κουνγκ Φου Τζου, 551 – 479 π.χ.χ.) επηρέασε βαθύτατα την κινεζική, κορεατική, ιαπωνική και βιετναμική κουλτούρα, προερχόμενος από μία ευγενή Οικογένεια της τάξεως των ρου, της κινεζικής επαρχίας Λου (σημερινή, Σαντόνγκ), έχοντας μάθει τις έξι τέχνες (τελετουργία, μουσική, Tοξοβολία, αρματηλασία, καλλιγραφία και αριθμητική) και μεγαλωμένος από την μητέρα του διότι ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν μόλις τριών ετών. Οι σκληρές συνθήκες των παιδικών χρόνων του «σμίλεψαν» τους πνευματικούς ορίζοντές του και η σκέψη του επηρέασε καθοριστικώς την Ασία με την σοφία του να ξεχειλίζει σε όλο τον κόσμο. Ως νέος εργάσθηκε ως βοσκός. Στα δεκαεννέα του χρόνια ήταν ήδη παντρεμένος αποκτώντας από αυτό το γάμο ένα γιο και δύο κόρες και στα είκοσι δύο του υπήρξε δάσκαλος. Στα 517 π.χ.χ. επισκέφθηκε την πρωτεύουσα του βασιλείου μαζί με δύο μαθητές του. Εκεί μελέτησε τους θησαυρούς της βασιλικής βιβλιοθήκης, καθώς και μουσική, που είχε καλλιεργηθεί σε υψηλό επίπεδο στην Αυλή. Σύμφωνα με τον ιστορικό Ζε Μα Τσιεν, τότε συνάντησε και συνομίλησε με τον Λάο Τσε, πατέρα του Ταοϊσμού. Στα πενήντα ένα του υπήρξε υπουργός Δημοσίων Έργων και Δικαιοσύνης ενώ στα πενήντα πέντε του απεχώρησε θεωρώντας απαράδεκτη την συμπεριφορά του τοπικού άρχοντος Ντινγκ. Περιπλανήθηκε επί δώδεκα χρόνια και φυλακίστηκε αλλά διεμόρφωσε μια φιλοσοφία βασιζόμενη στην α λ ή θ ε ι α και στη δ ι κ α ι ο σ ύ ν η, κάτι που ακούγεται συχνά μέσα στην Ομάδα των «Ελλήνων Κενταύρων». Αυτή η διδασκαλία του καθιερώθηκε ως «Κομφουκιανισμός».
Ποιοι, λοιπόν, κρίνονται ως «ανώτεροι
άνθρωποι» από τον Κομφουκιανισμό του οποίου οι άξονες είναι η αλήθεια και η
δικαιοσύνη; Μα, φυσικά, οι ενάρετοι!
Στα «Ανάλεκτα» γίνονται συχνές και πολλές
αναφορές στον ενάρετον άνθρωπο και γύρω από την διαμόρφωσή του περιστρέφεται ο
στοχασμός του σοφού Δασκάλου.
«Ο ενάρετος άνθρωπος δεν έχει ανησυχία, δεν έχει φόβο»[12,4] υπογραμμίζοντας το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ψυχικής δυνάμεως ως υποστρώματος της αρετής! Όμως, λίγο πιο κάτω διευκρινίζει: «Ένας ενάρετος άνθρωπος είναι σίγουρο ότι θα είναι θαρραλέος, αλλά ένας θαρραλέος άνθρωπος δεν είναι σίγουρο ότι θα είναι και ενάρετος»[14,5], διαχωρίζοντας την ποιότητα της ψυχικής δυνάμεως από την αποκοτιά που μπορεί να καταλήξει στη βία του θράσους, κάτι που, ασφαλώς, δεν χαρακτηρίζεται από δικαιοσύνη.
Για τον Κομφουκιανισμό «Ο ενάρετος άνθρωπος είναι αξιοπρεπής αλλά όχι αλαζονικός. Ο κατώτερος άνθρωπος είναι αλαζονικός αλλά όχι αξιοπρεπής»[13,26] κι αυτό δίνει και το μέτρο της αληθείας διότι η αλαζονεία εκφεύγει του αληθούς περιεχομένου της υπάρξεως πλαστογραφώντας τις διαστάσεις του
«Ο ενάρετος άνθρωπος βοηθά τους άλλους να πραγματοποιήσουν ό,τι είναι καλό μέσα τους. Δεν τους βοηθά να πραγματοποιήσουν ό,τι είναι κακό μέσα τους. Ο κατώτερος άνθρωπος κάνει το αντίθετο»[12,16] και ο Κουμφουκιανισμός, με αυτό το απότμημα εισάγει και την παράμετρο του αγαθού! Να, λοιπόν, ακόμη ένας δομικός λίθος στο οικοδόμημα του ανώτερου ανθρώπου. Ολοκληρώνεται, όμως, εδώ ο ανώτερος άνθρωπος για τον Κομφουκιανισμό; Όχι!
«Όταν προωθείς την πίστη και την αξιοπιστία και ενισχύεις τη δικαιοσύνη εξαίρεις την αρετή»[12,10]. Ακόμη δύο λιθαράκια, η πίστη και η αξιοπιστία έρχονται να ενισχύσουν τον «φέροντα οργανισμό» του ενάρετου, ανυψώνοντάς τον ώστε να καταστεί …ανώτερος! Διότι, αν η Τιμή σου δεν ονομάζεται Πίστη…
Αναφορικώς με την σκέψη η οποία αποτελεί
το «κουπί» της «σχεδίας» που εκπροσωπεί η ανθρώπινη ύπαρξη, ο Κομφουκιανισμός
προειδοποιεί: «Ο ενάρετος άνθρωπος κρατά
επιφυλακτική σκέψη απέναντι σε ό,τι δεν καταλαβαίνει»[13,3] προστατεύοντας
από κάθε ενδεχόμενο εξαγωγής αναληθούς συμπεράσματος το οποίο, βεβαίως, θα εξέπιπτε
της αληθείας και της δικαιοσύνης, ενώ, προηγουμένως, αποσαφηνίζει: «Η μάθηση χωρίς σκέψη είναι μάταιος κόπος.
Η σκέψη χωρίς μάθηση είναι επικίνδυνη»[2,15] ώστε, όχι μόνον να διακρίνουμε
το «κουπί», αλλά να έχουμε και τον κανόνα του χειρισμού του, ώστε να μας επιτρέψει
να οδηγηθούμε προς τη γνώση.
Στην αλήθεια, επιμένει ο Κομφουκιανισμός αφού από την γνώση της εξαρτάται και η απόδοση δικαιοσύνης. Και η αλήθεια αφορά σε πολλές πτυχές του ανθρώπινου χαρακτήρα. «Αυτός που δεν έχει μετριοφροσύνη στα λόγια του θα έχει δυσκολία στις πράξεις του»[14,21], «Ο ενάρετος άνθρωπος ντρέπεται αν τα λόγια του είναι λαμπρότερα από τις πράξεις του»[14,29], «Μην σε απασχολεί το αν σε εκτιμούν οι άλλοι. Να σε απασχολούν οι ικανότητές σου»[14,32] και «Ένας καλός Ίππος επαινείται όχι για την δύναμή του, αλλά για τον χαρακτήρα του»[14,35]. Με αυτά τα τέσσερα αποσπάσματα, ο αριστοκράτης και οχλολοίδορος Κομφούκιος θέτει τα όρια μεταξύ της θετικής μετριοφροσύνης και της αρνητικής ταπεινότητος, ενώ επιμένει στην ουσία της αποτιμήσεως του χαρακτήρος ως επικέντρου προσοχής, η οποία ουσία συνιστά την βαθμολόγηση των, απτών, πράξεων και όχι των λόγων που εξανεμίζονται.
Εν τέλει, ο Κομφουκιανισμός προτρέπει: «Εξύψωσε τους δίκαιους πάνω από τους άδικους και οι άδικοι θα γίνουν δίκαιοι»[12,22] Ναι, διότι δικαιώνοντας τους δικαίους υπηρετούμε την δικαιοσύνη γενόμενοι κι εμείς οι ίδιοι μέρος της.
Αλλά προσοχή: «Στην Τοξοβολία το βασικό δεν είναι το τρύπημα του δέρματος του στόχου…»[3,16]. Καταλάβατε κάτι…;
Τι λέτε, λοιπόν, μετά από όλα αυτά μπορούμε
να ανταγωνιστούμε στην Τοξοβολία;
